2021 yılı Merkez Bankası başkan değişikliği, faiz kararları, yüksek enflasyon ve değersizleşen TL ile anılacak bir yıl oldu. Peki, bu ekonomik çalkantı ortamında, enflasyonunun yükseldiği, kurun uçtuğu, Türk Parasının değersizleştiği ortamda vatandaşın sırtındaki vergi yükü ne yönde gelişti. Bu ortam vergiler açısından Maliyeye mi, yoksa vatandaşa mı yaradı?

Hükümet yetkilileri eşel mobil sistemi nedeniyle, vergi literatüründe ilk kez duyduğumuz “vergiden feragat” kavramını dillendirdiler. Oysa 2021 yılının ilk 10 aylık verileri Devletin toplamda “vergiden feragat” etmediğini vatandaşın hiç olmadığı kadar vergide fedakarlık yaptığını, bütçe gelir ve vergi hedeflerini aşmada son 15 yılın rekorunu kırdığını gösteriyor.

Yukarıda söylediklerimi rakamlarla somutlaştırayım. Aşağıdaki tablodaki rakamlar vatandaşın 2021 yılında nasıl bir vergi rekoru kırdığını göstermektedir.

Tablo 1: Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri Gerçekleşme ve Hedefleri

Yukarıdaki tabloya göre, 2021 yılı Ekim sonu verilerine göre Merkezi Yönetim Bütçe gelirleri yıl sonu bütçe gelir hedefini aşmıştır. 2021 yılının Kasım ve Aralık aylarında 240 milyar lira daha gelir tahsilatı yapılacağı varsayımı ile 2021 yılında bütçe gelir gerçekleşmesi bütçe hedefinin %22,11 üzerinde olacaktır. Bu daha önceki 15 yılda hiç gerçekleşmemiş büyüklükte bütçe hedefinin üzerinde bir gelir gerçekleşmesi olacaktır.

Aklınıza şu soru gelebilir: “Bütçe gelirlerinin tamamı vergilerden oluşmuyor. Peki, vergi gelirlerinde durum nedir? 2021 yılında hedefin üzerinde mi vergi toplanacak?” Bu soruya da aşağıdaki tablodaki verilerle cevap verelim.

Tablo 2: Genel Bütçe Vergi Gelirleri Gerçekleşme ve Bütçe Hedefi

2021 yılı Ekim ayı sonu itibariyle neredeyse yıl sonu vergi gelir hedefine ulaşmış bulunuyoruz. Kasım ayında yapılacak yapılandırma ödemeleri de dikkate alındığında önümüzdeki Kasım ve Aralık aylarında 210 milyar lira daha vergi gelir tahsilatının olacağı varsayımı ile yıl sonunda bütçede öngörülen hedefin %20 üzerinde vergi tahsilatı yapılmış olacaktır.

Peki, giderlerde durum nedir? Kısaca özetleyeyim. 2021 yılı merkezi yönetim bütçe başlangıç ödeneği 1 trilyon 346 milyar liradır. 2021 Ekim ayı itibariyle gider gerçekleşmesi 1 trilyon 183 milyar liradır. Yılın ilk 10 ayında toplam ödeneğin %87,9’unu harcamışız. Önümüzdeki Kasım ve Aralık aylarında, aralık aylarında bütçe giderlerinin önceki aylara göre arttığını da dikkate alarak, 300 milyar lira daha harcama yapacağımızı varsaydığımızda bile bütçenin gider tarafındaki sapma %10’un altında olacaktır. Dolayısıyla, vergi ve diğer bütçe gelirlerindeki artış oranı giderlerdeki artışın çok üzerinde olacaktır.

Yukarıdaki veriler bize ne söylüyor:

1- Vatandaş 2021 yılında büyük fedakarlıkla bütçe hedefinin de %20 üzerinde vergi ödemiş olacaktır.

2- Sürekli dillendirildiği gibi 2021 yılında Devletin vergi feragatinden değil, vatandaşın vergi fedakarlığından bahsetmek daha doğru olacaktır.

3- Enflasyon ve artan kurların vatandaşın cebini boşaltırken Maliyenin kasasını doldurduğu görülmektedir. Vatandaş enflasyon vergisinin yanında reel anlamda da daha fazla vergi ödemiştir.

4- 2021 yılında vergi gelir gerçekleşmesinin bütçe hedefinin çok üzerinde gerçekleşecek olmasına karşın harcamalardaki sapmanın bu düzeyde olmayacağı dikkate alındığında bütçe açığında nispi bir olumlu sonuç ortaya çıkacağı anlaşılmaktadır. Ülkeyi yönetenlerin vatandaşın fedakarlığı ile gerçekleşen bu fırsatı değerlendirmesi ve mali disiplin yönünde olumlu şekilde değerlendirmesi gerekir. Böylece, vergi politikaları açısından en azından mali disiplin ufukta küçük bir ümit ışığı olarak görülebilir.

Dr. Ozan BİNGÖL

Vergi Uzmanı