Vergi incelemesi, beyana dayanan vergilerde beyanın doğruluğunu araştırmak ve ödenmesi gereken doğru vergi miktarına ulaşmak için vergi idaresinin sahip olduğu bir vergi denetim türüdür.

Son günlerde pek çok mükelleften vergi incelemesine alındığını, vergi incelemesi tutanağı imzalamak için davet yazısı veya telefon aldıklarını işitiyorum. Bazıları, “Vergi incelemesine alındım. Ne yapmalıyım?”, “Vergi Müfettişi vergi incelemesi için çağırdı?” diyor. Anlaşılan son dönemde Maliye Vergi İncelemelerinde gaza bastı. Vergi incelemelerinin artması; çıkarılacak vergi affı öncesi mükellefleri affa hazırlama amaçlı da olabilir, yapılacak tarhiyat ve kesilecek cezalarla bütçe açıklarını gidermek amacı da güdebilir.

Hangi amaçla vergi incelemesine alınırsa alınsın, vergi inceleme süreci, mükellefler açısından yorucu ve stresli bir süreçtir. Her işletmenin her an karşılaşması muhtemel vergi inceleme sürecinin etkin bir şekilde yönetilmemesi işletmenin ve işletme yöneticilerinin mali ve cezai boyutu olan maliyetlere katlanması ile sonuçlanabilmektedir.

Vergi inceleme süreci sonunda arzulanmayan sonuçlarla karşılaşmamak, etkin bir süreç yönetimini gerekli kılmaktadır.

Vergi İnceleme Sürecinde İşletmelerin En Sık Yaptığı Hata.

Mükelleflerin çoğu vergi incelemesinin sonu olan “vergi inceleme tutanaklarının düzenlenme” aşamasında veya vergi inceleme raporu eline ulaştıktan sonra “Ben ne yapmalıyım?” diye sorup, konunun uzmanını aramaya başlıyor. Oysa bu aşama artık vergi inceleme sürecinin neredeyse sonu. Süreçte yapılan hataların dönülemez noktaya gelmesi söz konusu. Bu nedenle vergi inceleme sürecinin daha başından itibaren süreç doğru ve profesyonelce yönetilmeli.

Vergi incelemesine alınan işletmeler, inceleme sürecinin ilk aşamalarında konunun ciddiyetini kavrayamamakta, bu süreçte yapılan hatalar daha sonra telafisi güç maliyetleri beraberinde getirmektedir. Bu nedenledir ki, vergi inceleme sürecinin başından itibaren konunun uzmanı kişilerle çalışmak, öngörülemeyen ve yersiz mali nitelikteki maliyetler ile ceza davası ile sonuçlanabilecek olumsuz hukuki sonuçların engellenmesi, gerekli tedbirlerin alınması açısından vazgeçilmezdir. Ancak uygulamada işletmelerin çoğu kez vergi ceza ihbarnamesi ekinde vergi inceleme raporunu aldıktan ve ortaya çıkan mali yükleri gördükten sonra uzman arayışına girmektedirler. Bu noktada, inceleme sürecinin önceki aşamalarında yapılmış hataların telafisi çoğu kez mümkün olmamaktadır.  Örneğin, pek çok mükellef inceleme tutanaklarında kendi aleyhlerine pek çok konuya bilmeden imza atıyorlar. Bu hususlar yargı sürecinde aleylerine delil teşkil ediyor.

Vergi inceleme sürecinde yapılan hata eksiklikler, bazen işletme sahip veya yetkililerinin ceza hukuku anlamında cezaya muhatap olması ile de sonuçlanabilmektedir. Örneğin, vergi inceleme elemanı tarafından yazı talep edilen defter ve belgelerin 15 günden az olmamak üzere öngörülen sürede teslim edilmemesi halinde “gizleme suretiyle kaçakçılık” suçu oluşur. Bu durumda, defter ve belgeleri ibraz ile yükümlü kişi 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezası ile tecziye edilebilmektedir. Ayrıca, defter ve belge ibraz edilmemesi nedeniyle ilgili dönemi ilişkin tüm KDV iade indirimleri reddedilmekte, yüklü miktarda vergi ve vergi ziyaı cezası söz konusu  olmaktadır. Dolayısıyla, vergi inceleme sürecinde yapılan usule ilişkin bir hata, işletme ve işletme sahip ve/veya yöneticileri açısından ağır sonuçlar doğurabilmektedir.

Vergi incelemesi vergi inceleme tutanağının imzalanması ile başlar. Mükellef olarak bu tutanak için davet edildiğiniz andan itibaren vergi inceleme süreç strateji ve takımınızı oluşturmanız gerekir.

Vergi İnceleme Süreç Yönetiminde Aşağıdaki Hususlara Dikkat!

Vergi inceleme sürecinin, mükellefin incelemeye başlama tutanağının imzalanması için davet yazısının alınmasından başlamak üzere ciddi bir şekilde yönetilmesi gerekir. Bu süreçte öne çıkan bazı hususları ve temel soruları aşağıda sıraladık:

• İnceleme sürecinde inceleme elemanı ile ilişkiler nasıl olmalı?
• İnceleme elemanı ile muhatap olacak kişinin seçimi neye göre yapılmalı?
• İncelemenin kapsam ve dönemleri biliniyor mu?
• İnceleme elemanı tarafından talep edilen defter, belge ve bilgiler ne şekilde sunulmalı? Usul ve esasları neler? Teslim sırasında uygun tutanaklar düzenlendi mi?
• İnceleme elemanına sunulan belgelerin yönetimi titizlikle yürütülüyor mu? İşletmeyi vergisel anlamda zor durumda bırakma ihtimali bulunan hususlar titiz bir şekilde analiz ediliyor mu?
• İncelemenin yapılacağı yer konusunda karar verildi mi?
• İnceleme son tutanaklarının önemi biliniyor mu? Bu tutanakta yazılacak ve imza attığınız her hususun aleyhinize delil olacağını biliyor musunuz?
• Savunma ve dayanaklarına ilişkin ne tür hazırlıklar yapılacak?
• İnceleme tutanakları için emsal karar, özelge, bilgi ve belge hazırlıkları yapıldı mı?
• İnceleme tutanaklarında yer alan ifadeler, sizin belirttiğiniz şekilde yer alıyor mu?
• İnceleme sürecinde mükellefin sahip olduğu haklar biliniyor mu?
• İnceleme elemanı ile teknik görüşme ve müzakereler nasıl yürütülecek?
• Şirket yönetimi ile süreci yönetenler bir araya gelerek gelişmeleri ve süreci değerlendiriyor mu?
• Rapor değerlendirme komisyonunda (RDK) dinlenme talebi yapılmalı mı?
• RDK’da dinlenme talebinde bulunuldu ise komisyonda dile getirilecek hususlar ve bunu kimin yapacağı belirlendi mi?
• Uzlaşma talep edilecek mi? Edilecekse tarhiyat öncesi mi sonrası mı olacak?
• Uzlaşmada işletme açısından en makul uzlaşma rakamına ilişkin bir çalışma yapıldı mı?
• Uzlaşmada kullanılabilecek savunma konuları belirlendi mi? Yazılı bir ön metin hazırlandı mı?
• Uzlaşmaya kimler katılacak?
• Vergi inceleme raporunun tebliği sonrası raporla ilgili ayrıntılı analiz yapıldı mı?
• Uyuşmazlığın çözümünde izlenecek yolların fayda ve maliyetleri analiz edildi ve en uygun yola karar verildi mi?
• Yargı süreci için gerekli hazırlıklar yapıldı mı?
• Duruşma talep edilecek mi?
• İhtiyati tahakkuk/haciz uygulandı mı? Uygulandıysa nasıl bir süreç izleniyor?

Yukarıda yer verilen sorular ile benzeri hususların inceleme sürecinin uygun aşamasında sorulması ve en uygun şekilde uygulamaya konulması vergi inceleme sürecinin en etkin şekilde yönetilmesi ve vergi inceleme sürecinin en az maliyetle (hukuki, mali ve cezai anlamda) sonuçlandırılması açısından büyük önem arz etmektedir.

Unutmayın, incelemeden kaçınmak pek çok mükellef için mümkün değil. Ama, yukarıda belirtilen hususlarda doğru strateji, ekip ve uygulama ile vergi inceleme maliyetlerini en aza veya sıfıra indirmek mümkün.

Vergi İnceme Süreç Yönetimi Niçin Her Zamankinden Daha Önemli?

Son dönemde arka arkaya yaşanan seçim süreçleri ve kısa zaman dilimleri içinde çıkarılan vergi afları, yapılandırmalar ile matrah ve vergi artırımı uygulamaları nedeniyle vergi idaresi vergi inceleme fonksiyonunu uzun süredir kullanmamaktadır. Artan bütçe açığı veya yeni çıkarılacak bir af için aftan yararlanmak isteyecek mükellef portföyünü artırma çabası vergi incelemelerinde ivmeye neden olabilecek hususlar.

Anlayacağınız bu dönem, vergi incelemesine alınma riskinin arttığı bir dönem. Bu nedenle vergi inceleme süreç yönetimi her zamankinden daha önemli ve biz de mükellefleri vergi incelemesine alınmadan atılacak adım ve stratejiler konusunda baştan uyaralım istedik.

Dr. Ozan BİNGÖL

Başkent Üniversitesi Öğr. Gör.

NOT: Tüm hakları yazarına aittir. Yazar adı ve vergiyedair.com sitesindeki aktif linki belirtilerek kısmi alıntı yapılabilir. Yazardan izin alınmaksızın aynen yayımlanamaz veya farklı şekillerde kullanılamaz.  Aksi davranışlar için gerekli hukuki süreç başlatılır.