Bağış-Vergi ve Artan Sorular

Hayır, iyilik amacıyla bağış yapıp bunu vergiden düşmek doğru mu? Bağışı vergiden düşerek bağışı beleşe mi getiriyoruz? Yapılan bağış bazılarına vergi avantajı sağlarken, bazıları bu avantajlardan yararlanamıyor mu? gibi pek çok soru en son “Biz Bize Yeteriz Türkiyem” kampanyası ile birlikte çok sık sorulmaya başlandı.

Özellikle bir milyon ve üzeri bağış yapanların listesinin yayınlanması ile birlikte bu soruların yoğunluğu da arttı. Pek çok kişi bağış yapanlara, yapılan bağışlara ve Türkiye’nin en zenginlerinin bağış yapanlar listesinde olup olmadığını sorgulamaya başladı.

Sorulara verilen cevapların bir kısmı hatalı, yanlış veya yönlendirici. Bu tür hataları önlemeye yönelik olarak pek çok kişinin aklındaki sorulara kısa ve özlü şekilde cevap vermeye çalıştık.

Bağışlar vergiden düşülür mü?

Aslında vergiden düşme diye bir durum söz konusu değildir. Bazı durumlarda bağışlar vergiye tabi kazanç üzerinden (matrah) belli oranlarda düşülür. Bu da bir nevi vergi avantajı sağlar. Bağışın vergisel avantaj sağlaması için ilgili yıl beyan edilecek gelirinizin bulunması gerekir. Geliriniz varsa, bağışın türüne göre bağışın tamamını veya beyan edilen gelirin %5’lik kısmına kadar olanını matrahınızdan indirebilirsiniz.

Bağışın vergiye tabi gelirden düşülmesi etik midir?

Aslında bu soru doğrudan vergi uzmanlığımızın alanı değil. Vergisel anlamda teknik bir soru da değil. Bağışta amaç iyilik, hayır yapmaktır. Kişi amacına göre manevi haz alır. Başka bir deyişle, ameller niyetlere göredir. Yaptığınız iş niyetinize göre hayır olur veya ticaret olur. Yaptığı bağışı vergi matrahından düşmek kanunen ilgili şartları taşıyanların hakkıdır. Bunu kullanabilirler. Kullanmayabilirler de.

Bağış nedeniyle vergisel avantaj sağlanmasının etik olup olmadığı konusu vergi uzmanlığı boyutunu aşmaktadır. Bu nedenle bu soruya ilişkin daha fazla cümle kurmamayı tercih ediyorum.

Bağışlar doğrudan gider mi yazılır yoksa beyanname üzerinde gösterilerek beyan edilen gelir/kazançtan mı indirilir?

Vergi sisteminde ticari kazancın elde edilmesi veya idame ettirilmesi için yapılan harcamalar gelir veya kurum kazancında gider olarak değerlendirilir. Bağışın böyle bir niteliği yoktur. Bu yüzden doğrudan gider yazılamaz. Kurum kazancından, gelir vergisi mükelleflerinin de beyan ettikleri safi gelirden beyanname üzerinde indirim konusu yapılması söz konusudur.

Bağışını vergiye tabi gelirinden düşen ile düşmeyen arasındaki vergisel avantaj ne kadardır?

Bunu küçük bir örnekle açıklayalım. Kurumlar vergisi bir mükellef Cumhurbaşkanınca başlatılan bir kampanyaya 1.000.000 TL bağış yapmış olsun. İlgili yıl kurumlar vergisi oranını da %20 olarak kabul edelim. Bu kurumun ilgili yılda da 5.000.000 beyannamesinde kurum kazancı bulunsun.

a-  Bağışı kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate aldı ve bağış için sağlanan vergisel avantajdan yararlanmadı. Ödenecek vergi 5.000.000x%20=1.000.000 TL olur.

b. Bağış tutarını beyannamede yer alan 5.000.000 TL gelirinden indirdi. Ödenecek vergi: (5.000.000-1.000.000)x%20=800.000 TL olur.

Dolayısıyla 1.000.000 TL bağış yapan bir mükellef, bağış için sağlanan vergisel avantajdan faydalandığında bu bağışın %20’sini ödeyeceği vergiden karşılamış olur. Aslında 800.000 TL reel bağış söz konusu olur.

Bağışın vergi matrahından indirilmesinin amacı nedir?

Yapılan bağışın matrahtan indirilmesi aslında, kişileri bağış yapmaya yöneltmeyi amaçlayan bir teşvik mekanizmasıdır. Kişi bağış yaptığında bu bağışın bir kısmını vergisel teşvikle geri almaktadır.

SMS yoluyla bağış yaptığımda KDV ve ÖİV söz konusu olur mu?

SMS yoluyla  yapılan bağışlarda Özel İletişim Vergisi ve Katma Değer Vergisi gibi vergiler hesaplanmaz. Faturanıza ilave bir tutar olarak bağış eklenir. Başka bir deyişle bağışlar KDV ve ÖİV’nin konusuna ve matrahına dahil değildir.

Yapılan bağışın vergiden indirimi için belgelenmesi gerekir mi?

Vergi Usul Kanunu uyarınca vergiyi etkileyen unsurların belgeye dayanması gerekir. Bu kapsamda, vergisel avantajından yararlanılan bağışların makbuzlarının beş yıl süre ile saklanması gerekir.

Bağışı hesaptan havale ya da EFT yoluyla yapınca onun banka dekontu vergi indiriminde yeterli olur mu?

Evet. Bu tarz bağışlarda belirtilen banka hesapların yatırılan dekont vergi indirimi için yeterlidir. Uzun vadede bağışın niteliğini hatırlamak için açıklama kısmına kampanya ismini yazmak faydalı olur.

SMS yoluyla yapılan bağışlar nasıl belgelenir?

SMS yoluyla yapılan bağışınızı, söz konusu bağışın faturaya yansıtıldığı dönemdeki fatura ile belgeleyebilirsiniz.

Cumhurbaşkanlığının başlattığı yardım kampanyasına yapılan bağışlar vergi matrahından düşülür mü?

Kızılay’a, Yeşilay’a ve Cumhurbaşkanlığınca başlatılan yardım kampanyalarına yapılacak bağışların tamamı GVK md 89’a göre vergi matrahından düşülebilmektedir. Bu bağışlar için gelirin %5’ini aşmama gibi bir sınır söz konusu değildir.

Tamamı vergi matrahından düşülen bağışlar nelerdir?

Kısaca GVK 89 ve KVK 10. Maddelere göre okul, sağlık tesisi, 100 yatak kapasitesinden az olmamak kaydıyla öğrenci yurdu ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi ve bakım ve rehabilitasyon merkezi ile Kızılay, Yeşilay, TSK Güçlendirme Vakfı ve Cumhurbaşkanlığının başlattığı yardım kampanyalarına yapılan ayni ve nakdi bağışların tamamı vergi matrahından düşülür.

Örnek: 250.000 TL matrahı olan bir işletme Cumhurbaşkanlığınca başlatılan Biz Bize Yeteriz Türkiyem adlı yardım kampanyasına 100.000 TL bağışta bulunmuş olsun. Yukarıda belirttiğimiz gibi bu kampanyaya yapılan bağışın tamamı vergi matrahından düşülebilir. Yani bu işletme normalde 250.000 liranın %20’si kadar kurumlar vergisi ödeyecekken (50.000 TL) bağıştan sonra bağış miktarının tamamı düşülüp 150.000 TL üzerinden %20 kurumlar vergisi (30.000 TL) ödeyecektir. Yani bu bağıştan kaynaklı bu örnekteki kurumlar vergisi olan işletme 20.000 liralık bir vergi avantajı sağlamış olmaktadır.

Kısmen indirilebilecek bağışlar nelerdir?

Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ile vergi muafiyeti tanınan vakıflara yıllık toplamı beyan edilecek gelirin yüzde 5’ini aşmamak üzere, makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımlar vergi matrahından indirilebiliyor.

Örnek: 100.000 lira vergi matrahı olan bir işletme herhangi bir derneğe veya vakfa makbuz karşılığı 20.000 TL bağışta bulundu. Dernek veya vakıflara yapılan bağışlar yukarıda belirttiğimiz gibi matrahın %5’ini geçemez. Bu nedenle bu örnekte matrahın %5’i 5.000 TL’dir. Siz ne kadar bağış yaparsanız yapın en fazla 5.000 liraya kadar olan kısmını matrahtan düşebilirsiniz. Yani bu örnekte 20.000 liralık bağışın sadece 5.000 liralık kısmı matrahtan düşülebilir. Aynı örnekte yapılan bağış miktarı matrahın %5’i olan 5.000 liranın altında bir miktar olsaydı ne kadar bağış yapıldıysa o kadarı da vergi matrahından düşülebilirdi.

Bağışlardaki vergi avantajından herkes faydalanabilir mi?

Hayır. Bağışlama işleminden doğan vergi matrahından indirim avantajından sadece beyanname veren Gelir ve Kurumlar vergisi mükellefleri faydalanabilir.

Maaşlı çalışanlar yaptığı bağışı vergi matrahından düşebilirler mi?

Hayır. Ücretliler beyanname vermedikleri için bu tarz bağışlama işlemlerinden doğacak vergi avantajından faydalanamazlar. Bu nedenle yıllardır dile getirdiğimiz bir konuyu burada da yineleyelim; ülkede beyannameli mükellefiyet sayısını artırmak, vergi bilincinin gelişimine katkı sunmak, devlete olan aidiyet duygusunu geliştirmek, vergi ödeyicisi olduğunu fark ettirmek ve bazı vergi indirim ve avantajlarından ücretlilerin yani bordrolularında yararlanabilmesini sağlamak için herkes beyanname vermelidir.

Birden fazla işverenden maaş aldığı için beyanname vermek zorunda olan ücret geliri sahipleri bağışı matrahından indirebilir mi?

Beyanname veren diğer mükellefler gibi, beyanname vermek zorunda olan birden fazla işverenden belli tutarın üzerinde ücret geliri elde edenler de bağışlarını beyan ettikleri gelirlerinden indirmek suretiyle vergisel avantaj sağlayabilirler.

Yaptığımız bağışı önümüzdeki yıl kazancından düşebilir miyiz?

Hayır. Bağış işlemi hangi yıl yapıldıysa o yılın gelirinden düşülür. Bir sonraki yıla devretmez.

Zararı olan işletmeler bu bağışı daha sonra kullanabilirler mi?

Hayır. Bağışların vergi matrahından indirilebilmesi için o dönemde beyanname verilip gelir beyan edilmiş olmalıdır. Zarar var ise bu bağışlar indirim konusu yapılamaz. Kârın söz konusu olacağı bir takip eden yıla da devredilemez.

Kira gelirim var Cumhurbaşkanlığının başlattığı yardım kampanyasına bağış yaptım vergi matrahından düşebilir miyim?

Şöyle ki, kira geliriniz varsa ve konut kirasında istisnayı geçiyor ve işyeri kira gelirinde ise beyan sınırını geçiyor ve her ikisi için de ayrı ayrı ya da birlikte beyanname vermek zorunda kalıyorsanız bu bağışın tamamını vergi matrahından düşebilirsiniz.

Sporcular bu bağışlarını vergiden düşebilirler mi?

2020 yılı için toplam 600.000 TL ve üzerinde gelir elde edecek sporcular beyanname vermek zorunda oldukları için bu gelirlerini beyan ederken bu yaptıkları bağışları da vergi matrahlarından düşebileceklerdir.

Yurtdışında yaşayan vatandaşlar bu kampanyaya katılırlar ise bu vergi avantajından faydalanabilirler mi?

Şöyle ki, yurtdışında yaşayan vatandaşlarımız şayet ülkemizdeki bir gelirlerinden dolayı (örneğin konut kirası) beyanname vermeleri gerekiyorsa bu yaptıkları bağışı indirim konusu yapabilirler. Ancak ülkemizde bir beyan vermelerini gerektiren bir durum söz konusu değilse bu indirimden faydalanamazlar.

Faiz gelirim var bağış yaptım vergiden düşebilir miyim?

Hayır. Faiz gelirleri kaynağında stopaj yoluyla vergilendirildiğinden ve o stopaj nihai vergi sayıldığından bir beyanname verme yükümlülüğünüz olamadığından yaptığınız bağışı vergiden düşemezsiniz.

Gıda bankacılığı nedir? O da bağış sayılır mı?

Fakirlere yardım amacıyla kurulmuş dernek ya da vakıflardır. Bu gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı beyan edilecek gelirden (matrahtan) indirilebilir.

İsteyen yaptığı bağışı vergi matrahından düşmeyebilir mi?

Evet. İsteyen vatandaşlar böyle bir hakkı var iken bunu kullanmayabilirler. Gerçek ya da tüzel kişiler bağış yapıp onun vergisel avantajından yararlanmak zorunda değildir. İsterlerse bunu matrahtan indirilecekler kısmında hiç kullanmayabilirler.

05.04.2020

Dr. Ozan BİNGÖL

Başkent Üniversitesi Öğr. Gör.

NOT: Tüm hakları yazarına aittir. Yazar adı ve vergiyedair.com sitesindeki aktif linki belirtilerek kısmi alıntı yapılabilir. Yazardan izin alınmaksızın aynen yayımlanamaz veya farklı şekillerde kullanılamaz.  Aksi davranışlar için gerekli hukuki süreç başlatılır.