Bugün (12 Mart 2021) yapılan “Ekonomi Reformları Tanıtım Toplantısı” ile kamuoyunun uzun süredir beklediği ekonomi reform başlıkları açıklandı. Toplantıyı izlerken aklıma 3 Kasım 2002 seçimleri sonrasında 28 Kasım 2002 tarihinde Meclisten güvenoyu alan Abdullah GÜL kabinesi döneminde hazırlanan 03 Ocak 2003 tarihli Acil Eylem Planı geldi.
Neden mi?
Çünkü, 12 Mart 2021 tarihinde açıklanan Ekonomi Reform toplantısındaki pek çok başlık ve cümleler öyle tanıdık geldi ki; bu tanıdıklığın kaynağı beni Acil Eylem Planına götürdü. Sizi de geçmişte küçük bir yolculuğa çıkarıp, 2003 yılından bugüne “reform” anlamında ne kadar yol almışız sorusuna cevap aramak istedim.
Acil Eylem Planı, 28 Kasım 2002 tarihinde güvenoyu alan 58. Hükümetin bir buçuk aydan kısa sürede, Türkiye’deki sorun alanlarını, bunlarla ilgili yapılması gerekenleri, sorumlu ve ilgili kurum ve kuruluşlar ile eylemlerin ne kadar sürede yapılacağını ortaya koyduğu bir politika belgesidir.
Aylardır üzerinde çalışıldığı söylenen ekonomi reformları ile ilgili olarak bugün kamuoyu ile paylaşılan Ekonomik Reformlar Kitapçığı ise, “-cek, cak”lar ile dolu, reform çalışmaları ön bilgilendirmesi niteliğinde gözükmektedir. Somut eylemleri ortaya koymaktan uzak bir çalışma izlenimi bıraktı bende. Keşke, görsel anlamda başarılı Ekonomik Reformlar Kitapçığı hazırlamak için harcanan emek ve çaba somut reform uygulamaları için harcansa idi.
Neyse, biz tarihte kısa bir yolculuğa çıkalım. Bakalım Acil Eylem Planında 2003 yılında reform anlamında, yapılacaklar olarak neler söylenmiş? Sonra da 12 Mart 2021 tarihli Ekonomi Reformu Tanıtım Toplantısı başlıklarına bakalım. Hafızalarımızı tazeleyip, nereden nereye geldiğimizi görelim. Hafıza-i beşer nisyan ile malüldür, bu yüzden küçük hatırlatmalar yapalım.
58. Hükümet Acil Eylem Planından Bazı Başlıklar
Makam aracı kullanımının sınırlanmasına yönelik düzenleme yapılacak. (KYR -04)
Ülkemizde, gelişmiş ülkelerle karşılaştırılamayacak düzeyde bir makam aracı saltanatı yaşanmaktadır. Bir yandan ekonomik krizin etkileri devam ederken, aynı zamanda büyük bir savurganlığın yaşandığı ve halkın güvenini de zedeleyen makam aracı kullanımının kapsamı daraltılmalı ve alınan kararlara tüm Bakanlar öncelikle kendilerinden ve kendi bakanlıklarından başlamalıdırlar. Denilmiş ve süre olarak ise 1 ay tayin edilmiştir.
Yeni kamu ihale sistemine işlerlik kazandırılacak ve şeffaflık sağlanacak. Süre 3-6 ay. (KYR-24)
Siyasetin finansmanı şeffaf hale getirilecek. (KYR-42)
Siyasi partilerin de görüşleri alınarak, geniş bir mutabakat içerisinde siyasi partilerin finansman kaynakları ve limitleri açık bir şekilde belirlenecek, bunlara uymayanlar için müeyyideler ağırlaştırılacaktır. Süre 6-12 aydır.
Yolsuzluk konusunda hükümet-kamu yönetimi-yargı-medya-sivil toplum diyalogu geliştirilecek (KYR-44)
Yolsuzlukla mücadelenin siyaset ile toplum işbirliğini gerektirdiği düşüncesinden hareketle, toplum genelinde yolsuzluğa karşı bir mücadele başlatma çabası içinde ilgili tüm taraflarla işbirliği yapılacaktır.
Elektrik fiyatlarının ucuzlatılmasına yönelik olarak TRT payı aşamalı olarak kaldırılacak. (EDP-54)
Ve süre olarak ise 3 ay belirlenmiş ancak yıl 2021 ve bankalar hesabında son yıl faaliyet raporuna göre 930 milyon lira parası bulunan TRT vatandaşın elektrik kullanımından hala pay almaya devam ediyor.
Vergi tabanının genişletilmesi için gerekli çalışmalar ve mevzuat değişiklikleri yapılacak (EDP-9)
Vergi oranları düşürülecek (EDP-16)
Kamu finansman dengeleri gözetilerek zaman içinde dolaylı ve dolaysız vergi oranları düşürülecektir. Süre uzun vadeli olarak tayin edilmiştir. Ancak bugün geldiğimiz noktayı söylemeye gerek yoktur sanırım.
Küçük hatırlatmalardan sonra hafızalarımız tazelendi ise şimdi bugün sunumu yapılan Ekonomi Reformuna bakalım. Sunumdaki başlıklar ile 2003 yılının hemen başında açıklanan acil eylem planını karşılaştırmaya geçelim. Bakalım aralarında benzerlikler var mı?
ACİL EYLEM PLANINDAN EKONOMİ REFORMLARINA
Acil Eylem Planından yer alan eylemler ile ekonomi reformları kitapçığından yer alan reform başlıklarına birlikte bakalım.
12 Mart 2021 Tarihli Ekonomi Reformları Kitapçığının 1.2.a maddesi
“Hazinenin kullanımı dışında kalan kurumların hesabı, Tek Hazine Kurumlar Hesabı sistemine aktarılacak ve nakit yönetimi verimliliği artırılacaktır.”
03 Ocak 2003 Acil Eylem Planı madde EDP-18
“Hazine Tek Hesabı uygulamasının kapsamı yaygınlaştırılacak.”
12 Mart 2021 Tarihli Ekonomi Reformları Kitapçığının 1.1.d maddesi
“Döner sermayeler 2022 yılı bütçesinden başlamak üzere aşamalı olarak merkezi yönetim bütçesine dahil edilerek bütçe hakkının kapsamı genişletilecektir.”
03 Ocak 2003 Acil Eylem Planı madde KYR-15
“Döner sermayelerin gelir ve harcamaları yeniden düzenlenecek. Döner sermayeler ve özel hesapların gelir ve giderlerini objektif esaslara bağlayacak yasal düzenlemeler yapılacaktır. Bu tür gelir ve harcamalar hakkında kamu oyu ve TBMM bilgilendirilecek, gelir ve harcamalar denetlenecektir.”
12 Mart 2021 Tarihli Ekonomi Reformları Kitapçığının 1.1.h maddesi
“Kamuda taşıt alımı ve kiralanması, temsil ve ağırlama gibi harcama alanlarına katı sınırlamalar getirilecektir.”
03 Ocak 2003 Acil Eylem Planı madde KYR-04
“Makam aracı kullanımının sınırlanmasına yönelik düzenleme yapılacak. Bu çerçevede makam aracı kullanımı sadece Bakanlar, Müsteşarlar, Genel Kurmay Başkanı, Kuvvet ve Ordu Komutanları, Emniyet Genel Müdürü, Valiler, Rektörler ve Kaymakamlar gibi sadece üst düzey yöneticilerle sınırlandırılacaktır.”
12 Mart 2021 Tarihli Ekonomi Reformları Kitapçığının 1.1.g maddesi
“Soysal yardımların etkin bir biçimde dağıtılması için, sosyal yardım verilerinin tamamı (belediyelerce verilenler de dahil olmak üzere) Bütünleşik Sosyal Yardım Bilgi Sistemine entegre edilecektir.”
03 Ocak 2003 Acil Eylem Planı madde SP-43
“Bütünleştirilmiş bir sosyal hizmet ve yardım ağı ve kurumsal yapısı oluşturulacak.”
12 Mart 2021 Tarihli Ekonomi Reformları Kitapçığının 1.6.a maddesi
“Kamu İktisadi Teşebbüslerinde reform yapılacaktır.”
03 Ocak 2003 Acil Eylem Planı madde EDP-35
“Özelleştirme kapsamına alınacak KİT’ler gruplandırılarak farklı stratejiler belirlenecek.”
12 Mart 2021 Tarihli Ekonomi Reformları Kitapçığının 3.5.b maddesi
“Şirketlerin halka arz süreçlerinin kolaylaştırılması ve teşvik edilmesi yönünde düzenlemeler yapılacaktır.”
03 Ocak 2003 Acil Eylem Planı madde EDP-27
“Küçük tasarruf sahiplerinin haklarının korunarak şirketlerin halka açılması ve sermaye piyasasına katılımları teşvik edilecek.”
12 Mart 2021 Tarihli Ekonomi Reformları Kitapçığının 4.2.e maddesi
“KOBİ’lerin Devlet Destekli Alacak Sigortası Sistemi ile güvence altına alınan alacaklarının bankalar nezdinde teminat olarak kabul edilmesi sağlanarak, KOBİ’lerin finansa erişimi kolaylaştırılacaktır.”
03 Ocak 2003 Acil Eylem Planı madde EDP-46
“KOBİ yatırımları desteklenecek. KOBİ’lere diğer teşviklerin yanı sıra düşük faizli yatırım ve işletme kredileri temin edilecek, bunun doğuracağı finansman ihtiyacına 2003 yılı bütçesinde yer verilecek. Bu kredilere aracılık edecek bankaların sayısı artırılarak, kamu bankalarının yanı sıra özel finans kurumları da dahil tüm özel bankalar sistem içerisine çekilecek.”
12 Mart 2021 Tarihli Ekonomi Reformları Kitapçığının 6.2 maddesi
“Ekonomi Koordinasyon Kurulu Kurulacaktır.”
03 Ocak 2003 Acil Eylem Planı madde KYR03
“Ekonomi yönetimi tek çatı altında toplanacak. Ekonomi yönetiminde görevli ve yetkili olan kuruluşlar, tek bir çatı ve koordinasyon altında yönetilecektir.”
12 Mart 2021 Tarihli Ekonomi Reformları Kitapçığının 6.3.b maddesi
“Kamu görevlilerine başka kurumların yönetim/denetim kurullarında en fazla bir görev verilecektir.”
03 Ocak 2003 Acil Eylem Planı madde DHR-06
“Parti yöneticileri ve milletvekilleri kamu şirketlerinde yönetim kurulu üyesi olamayacak.”
12 Mart 2021 Tarihli Ekonomi Reformları Kitapçığının 7.3 maddesi
“Teşvik sistemi reforme edilecektir.”
03 Ocak 2003 Acil Eylem Planı madde EDP-39
“Teşvik tedbirleri yeniden düzenlenecektir.”
GELDİĞİMİZ NOKTA…
58. Hükümet Acil Eylem Planının açıklandığı tarih ile Ekonomi Reformları tanıtımının yapıldığı tarih arasında 18 yıldan fazla zaman var. 2003 yılının başında “ACİL” olarak nitelenerek eylem planına bağlanmış pek çok konuyu 2021 yılının Mart ayında tekrar yapılacak “Reform” başlıkları arasında görmek nereden nereye geldiğimizi veya gelemediğimizi görme adına beni üzdü.
Aradan geçen bunca zamanda arpa boyu yol alamamışız izlenimi uyandı. Aynı başlıklar, benzer cümlelerle tekrarlanıyor. Oysa reform sözcüğü Oxford İngilizce sözlükte; “Bir sosyal sistemin, örgütün ve benzeri daha ileri götürülmesi veya işleyişinin doğru hale getirilmesi için yapılan değişiklikler” şeklinde tanımlanmış. Bu kapsamda, öncelikle “Reform” kavramının doğru anlaşılması ihtiyacımız var. Çünkü, yanlış uygulamalar “reforma” olan inancı da zedeliyor. Gerçek reformların başarı şansını da azaltıyor.
Zaman, ülkeyi ileri götürecek, yanlış uygulamalara son verecek somut düzenleme, eylem ve uygulamaları içeren “gerçek ve inandırıcı” reform zamanı. İçinde bulunulan durumu, sorunları, ihtiyaçları, potansiyeli, kapasiteyi bilerek gerçek reform iradesi ortaya koymak gerekiyor. Bu kapsamda yapılması gereken reform başlıkları ile ilgili dile getirdiğim hususları hatırlatmak adına daha önceki yazılarımızın linklerini aşağıda veriyorum:
- KAMUDA TASARRUF OLMADAN VERGİ YÜKÜ AZALMAZ
- PANDEMİ SONRASI VERGİ POLİTİKALARI İÇİN ÖNERİLER
- ACI REÇETE KİME YAZILMALI?
Artık gerçekten söylem değil, eylem zamanı ve Mevlana’nın dizlerinde söylediği gibi;
“….Ne kadar söz varsa düne ait,
Şimdi yeni şeyler söylemek lazım.”
Hem yeni şeyler söylemek, hem de yapmak zamanı.
12.03.2021
Başkent Üniversitesi Öğr. Gör.
NOT: Tüm hakları yazarına aittir. Yazar adı ve vergiyedair.com sitesindeki aktif linki belirtilerek kısmi alıntı yapılabilir. Yazardan izin alınmaksızın aynen yayımlanamaz veya farklı şekillerde kullanılamaz. Aksi davranışlar için gerekli hukuki süreç başlatılır.
Kategoriler:vergi politikaları
VERGİYE DAİR 