Not: 28 Aralık 2022 tarihli Resmi Gazetede yayımlanana Cumhurbaşkanı Kararıyla poşet üzerindeki geri kazanım katılım payı 38,50 kuruş olarak belirlendi. Böylece Cumhurbaşkanı yetki kullanmadığı durumda 55 Kuruş olacak poşet vergisini yetki kullanmak suretiyle 38,50 kuruşa indirmiş oldu. Ancak, bu tutar poşetin markette satış fiyatını ifade etmiyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca poşetin marketlerde 2023 yılında da 25 kuruştan satılması yönünde karar alındı. Böylece, geri kazanım katılım payı 38,50 kuruş olan poşeti marketler 25 kuruşa satmaya devam edecek. Aradaki fark mı? Marketlerin kasasından çıkacak. Bu da yazımızda da belirttiğimiz gibi poşet dışındaki alternatiflerin daha yoğun satışa sunulması ve bazı marketlerin poşeti satmaktan tamamen vazgeçmesi anlamına gelecek. İğneden ipliğe zam gelirken vergiler yüksek oranlarda artarken bu yıl da poşeti 25 kuruşa alıyor olmanın tesellisi ile avunacağız. Ne de olsa “Poşet kırmızı çizgimizdir.”

28.12.2022

Dr. Ozan Bingöl

Aşağıda 4 Kasım 2022 tarihinde kaleme aldığımız yazımızı okuyabilirsiniz.

Poşete para ödemeye alıştık. Şimdiki soru, ne kadar ödeyeceğimiz ile ilgili. Poşet fiyatı, yükselen kur ve artan enflasyona direnerek 5. yılında da 25 kuruşa satılabilecek mi? Yoksa tüm ürünler gibi, zam dalgasından payını alabilecek mi? Özellikle %122,93 olan 2022 yılı yeniden değerleme oranına rağmen “Poşet kırmızı çizgimizdir.” denerek fiyatı 25 kuruş olmaya devam edecek mi? Aşağıda konuyu, vergisel boyutunu da dikkate alarak inceledim.

Poşete ödediğimiz 25 kuruşu her alışverişte hissettiğimiz için poşet vergisine, dolaylı vergi ağırlıklı anestezik olarak ödediğimiz trilyonlarca liralık vergilerden daha fazla tepki gösterdiğimiz bir gerçek. Bu tepkinin bir sonucu olsa gerek iktidar pek çok vergide artışa giderken poşet fiyatına dört yıldır dokunamıyor. Anlaşılan 25 kuruşluk poşet vergisinden vergi bilinci anlamında çıkaracağımız çok dersler var. Ama burada konumuz 2023 yılında da poşetin 25 kuruşa satılıp satılamayacağı ile ilgili. Bakalım seçimin olduğu 2023 yılında da poşet 25 kuruştan satılabilecek mi? Yoksa poşete yapılacak zam 20 yıllık iktidarı koltuğundan mı edecek?(!)

POŞET VERGİSİ 1 OCAK 2019’DAN BERİ HAYATIMIZDA

Çevre Kanununa 2018 yılında eklenen Ek Madde 13 ile taşıma amaçlı kullanılan plastik alışveriş poşetlerinin ücretlendirilmesine ilişkin düzenleme yapıldı. Böylece 01 Ocak 2019 tarihinden itibaren marketlerde ücretli poşet uygulaması ile tanışmış olduk. Amaç, poşet kullanımını azaltmak ve çevreyi korumak idi. İlk yıllarda poşet kullanımındaki azalma miktarlarına ilişkin istatistikleri sıklıkla duyarken, artık her ne hikmetse duyamaz olduk.

Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine Yönelik Usul ve Esaslar ile 2872 sayılı Çevre Kanununun “Poşet Ücreti” başlıklı ek 13 üncü maddesinde; “Uygulanacak taban ücret 25 kuruştan az olmamak üzere Bakanlıkça oluşturulacak komisyon aracılığı ile belirlenir ve her yıl için güncellenir. Bu maddedeki düzenlemelere ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir.”  hükmüne yer verilmiştir.  Bu hüküm 01 Ocak 2019 tarihinde hayata geçti. Böylece 2019 yılının ilk gününe poşet vergisi ile uyandık.

PEKİ, POŞET VERGİSİ TUTARI NASIL BELİRLENİYOR?

Yukarıda yer verilen düzenleme ile birlikte 2019 yılı için poşetler 25 kuruş olarak ücretlendirildi ve bu ücretin 15 kuruşu “Geri Kazanım Katılım Payı” adı altında Çevre ve Şehircilik Bakanlığına aktarılmaya başlandı. Poşet üzerinden alınan “Geri Kazanım Katılım Payı” kamuoyunda “POŞET VERGİSİ” olarak adlandırıldı. Son üç yılda poşet ücreti ve bu ücret içindeki verginin gelişimi aşağıdaki şekilde gerçekleşti:

• 2019 Yılı Poşet Satış Fiyatı 25 Kuruş, Poşet Vergisi 15 Kuruş+ 25 Kuruşun %18 KDV’si.
• 2020 Yılı Poşet Satış Fiyatı 25 Kuruş, Poşet Vergisi 18 Kuruş + 25 Kuruşun %18 KDV’si.
• 2021 Yılı Poşet Satış Fiyatı 25 Kuruş, Poşet Vergisi 19 Kuruş +25 Kuruşun %18 KDV’si.
• 2022 Yılı Poşet Satış Fiyatı 25 Kuruş, Poşet Vergisi 25 Kuruş +25 Kuruşun %18 KDV’si.

Çevre Bakanlığına aktarılan “geri kazanım katılım payı” yine 2872 sayılı Çevre Kanunu gereğince yukarıda da görüldüğü üzere her yıl yeniden değerleme oranı kadar artırıldı.

2872 sayılı kanunun Ek 11. Maddesinde belirtildiği üzere “Yurt içinde piyasaya arz edilen bu Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan bu listede belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edilir. Bu listedeki ürünlerden herhangi birinin piyasaya arzının, farklı bir ürünün, malzemenin veya eşyanın ithalatı ile birlikte gerçekleşmesi halinde geri kazanım katılım payı ithalatçıdan tahsil edilir. Bu listede yer alan tutarlar takvim yılı başından geçerli olmak üzere her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır. Bu şekilde hesaplanan tutarların %5’ini aşmayan kesirler dikkate alınmaz. Cumhurbaşkanı, bu suretle tespit edilen tutarları yarısına kadar artırmaya veya indirmeye yetkilidir.” Denilmektedir.

2019 yılında 15 kuruş olan pay tutarı ilgili yıl yeniden değerleme oranı olan %22,58 oranında artırılmıştır. Hesaplama aşağıdaki gibidir.

15 + (15 X %22,58) = 18,387 kuruş

Bu 18,387 kuruşun %5’i ise 0,91 kuruş yapmaktadır. İşte bu şekilde hesaplanan tutarın “%5’ini aşmayan kesirler” dikkate alınmamaktadır hükmüne uygun olarak 18 kuruşun kesri olan 0,387 kuruşluk tutar dikkate alınmamış ve 2020 yılında Poşet vergi tutarı 18 kuruş olarak hesaplanmıştır.  

2020 yılında 18 kuruş olan pay tutarına uygulanacak ilgili yıldaki yeniden değerleme oranı %9,11 idi. Hesaplama aşağıdaki gibidir.

18 + (18 X %9,11) = 19,6398 Kuruş

Bu 19,6398 kuruşun %5’i ise 0,9819 kuruş yapmaktadır. Yine bu şekilde hesaplanan tutarın “%5’ini aşmayan kesirler” dikkate alınmamaktadır hükmüne uygun olarak 19 kuruşun kesri olan 0,6398 kuruşluk tutar dikkate alınmamış ve 2021 yılında poşetten alınan geri kazanım katılım payı tutarı 19 kuruş olarak hesaplanmıştır.

2021 yılında 19 kuruş olan pay tutarına uygulanacak ilgili yıldaki yeniden değerleme oranı %36,20’dir. Hesaplaması da aşağıdaki gibidir.

19 + (19 X %36,20) = 25,878 kuruş.

Bu 25,878 kuruşun %5’i ise 1,2939 kuruş yapmaktadır. Yine bu şekilde hesaplanan tutarın “%5’ini aşmayan kesirler” dikkate alınmamaktadır hükmüne uygun olarak 0,878 kuruş hesaplamada dikkate alınmayacak ve geri kazanım katılım payı 2022 yılı için 25 kuruş olarak hesaplanmıştır.

Poşet ücretinin uygulamaya girdiği üç yıldan bu yana asgari 25 kuruştan aşağı satılamayacak olan poşet satış fiyatını Çevre Bakanlığı, “Bakanlıkça kurulan komisyonla belirlenir” hükmünden hareketle “Bakan Oluru” ile hep 25 kuruş olarak belirlemiştir.

2023 Yılında da Poşet Ücreti 25 Kuruşta Kalabilir mi? Yoksa, “Kırmızı çizgimiz” Poşete de Zam Yolda mı?

2022 yılında 25 kuruşa satılan poşet üzerindeki geri kazanım katılım payı tutarı 25 kuruş idi. 25 kuruş olan pay tutarına 2023 yılında uygulanacak yeniden değerleme oranı %122,93’tür. Buna göre 2023 yılında poşet vergisi, teknik adıyla poşetten alınacak geri kazanım katılım payı tutarının hesabı aşağıdaki gibidir:

25 + (25 X %122,93) = 55,74 kuruş.

Bu 55,74 kuruşun %5’i ise 2,79 kuruş yapmaktadır. Yine bu şekilde hesaplanan tutarın “%5’ini aşmayan kesirler” dikkate alınmamaktadır hükmüne uygun olarak 0,74 kuruş hesaplamada dikkate alınmayacak ve bir poşet için geri kazanım katılım payı 2023 yılı için 55 kuruş olarak hesaplanacaktır. Cumhurbaşkanı yetki kullanırsa poşet vergisini 27,5 kuruşa kadar indirebilir veya 82,5 kuruşa kadar artırabilir.

Poşet vergisine ilişkin yukarıdaki hesaplamalarımız Cumhurbaşkanının geri kazanım payı ile ilgili yetki kullanmaması durumuna göre yapılmıştır. Cumhurbaşkanının yetkisi poşet üzerindeki geri kazanım katılım payına ilişkindir. Poşetin satış bedelini tayin yetkisi Kanunla belirlenen komisyona aittir. Bu nedenle poşet için taban ücret belirleme ile görevli komisyonun ne yönde karar vereceği de önemlidir. Cumhurbaşkanı yetki kullanmaz ise poşet taban fiyat tespit komisyonunun geri kazanım katılım payı artı KDV toplamı olan 64,9 kuruşa rağmen poşet için 25 kuruşluk fiyat belirlemesi mümkün olur mu? Cumhurbaşkanı yetkisini kullanıp 55 kuruşluk geri kazanım katılım payını 27,5 kuruşa indirir ve poşet ücreti 50 kuruş olarak belirlenir mi? Bekleyip gereceğiz.

Seçim öncesinde iktidar, poşete yapılacak zammın seçime etkide bulunacağını değerlendirir ve poşetin 2023 yılında da 25 kuruştan satılması yönünde karar alırsa marketlerin poşetleri ücretsiz vermesi daha avantajlı bir uygulama haline gelecektir. Ama bunun ağır parasal cezası var. Bu nedenle, marketler ciddi bir çevreci bilinçle artık plastik poşete son diyecekler, bez ve kağıt poşetleri ise 25 kuruş sınırına bağlı olmadan satmaya başlayacaklardır. Böylece farklı bir amacın sonucu da olsa plastik poşet hayatımızdan çıkacaktır. Belki de poşetin fiyatının sabit tutulmasında bizim göremediğimiz büyük bir akıl işbaşındadır(!) Kim bilir?

Satış fiyatı ne olursa olsun, bizler 2023 yılında da, ödeyeceğimiz 3 trilyon 673 milyar lira verginin nerelere harcanacağına göstermeyeceğimiz hassasiyeti bilmem kaç kuruşluk poşete göstermeye devam edeceğiz… Ne de olsa “Poşet kırmızı çizgimiz.”

04.11.2022

Dr. Ozan Bingöl

Vergi Uzmanı

NOT: Tüm hakları yazarına aittir. Yazar adı ve vergiyedair.com sitesindeki aktif linki belirtilerek alıntı yapılabilir. Aynen yayımlanması durumunda vergiyedair.com sitesinden alındığı belirtilerek yazının aktif linkine yer verilmesi gerekir. Bu yazıda yer alan veri ve hesaplamalar kaynak gösterilmeden kullanılamaz. Aksi davranışlar için gerekli hukuki süreç başlatılır.