Şans Oyunları Vergisinde Dramatik Bir Artış Söz konusu

Bütçe verileri rakamlardan oluşur ama rakamların dili çok şey söyler. Örneğin şans oyunları vergisindeki gelişmeler ülkenin içinde bulunduğu iklimi yansıtan bir veri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Şans oyunları vergisinde özellikle son üç-dört yıllık dönemdeki dramatik artış; ev, araba alma umudunu yitiren, ay sonunu zor getiren vatandaşın umudunu şansa bağladığını göstermesi açısından üzüntü vericidir.

Aşağıda 2004-2021 döneminde şans oyunları vergi gelirlerindeki değişimi verilerle sunuyorum.

Grafik 1- Şans Oyunları Vergisinin Yıllar İtibariyle Gelişimi

2004 yılında 279,9 milyon lira olan şans oyunları vergi tahsilatı 2021 yılına geldiğimizde %2076,3 artışla 6 milyar 91 milyon liraya ulaşmıştır. 2017’dan 2021 yılına 5 yıllık dönem zarfındaki artış oranı ise %513,5 olarak gerçekleşmiştir.

Yukarıda yer verilen, şans oyunları vergi gelirlerindeki yıllar itibariyle gelişim verilerinden de anlaşılacağı üzere şans oyunları vergisi son dönemde ciddi artış göstermiştir. Ancak bu vergideki artışa sevinemiyorum. Çünkü bu vergi artarken pek çok kişinin cebinden milyarlarca lira çıkıyor ve bunların pek çoğu da dar gelirli ve normal yollardan tasarruf elde etme imkanı kalmamış kesimi oluşturuyor.

Şans Oyunları Vergisi Nedir? Oranı Kaçtır?

Şans oyunları, ilgili mevzuat çerçevesinde yetki verilen kurum ve kuruluşlar tarafından tertip edilen ve sonucu tesadüfe dayalı olarak belirlenen her türlü oyunlar ile müşterek bahisleri ifade etmektedir. At yarışları, iddia, milli piyango kapsamındaki müşterek bahis veya her türlü oyun şans oyunları vergisinin konusuna girmektedir. Şans oyunları bu tür bahis ve oyun hasılatı üzerinden spor müsabakalarına dayalı müşterek bahislerde % 5, at yarışlarında %7 ve diğer şans oyunlarında % 10 oranında alınmaktadır.

Yukarıdaki bilgiler çerçevesinde şans oyunları vergisi müşterek bahis veya oyunun niteliğine göre en az %5 en çok %10 olmaktadır.

Şans Oyunları ve Müşterek Bahis İçin Vatandaşın Cebinden Bir Yılda 100 Milyar Liradan Fazla Para Çıkıyor?

Vatandaşın bir yılda yasal şans oyunları için ne kadar harcadığını hesaplamak için elimizde temel veriler mevcuttur. Küçük hata payı ile bile bir yılda sadece yasal müşterek bahis ve şans oyunları için vatandaşın ne kadar ödediğini hesaplayabiliriz.

Örneğin 2022 yılının ilk 4 ayında tahsil edilen şans oyunları vergisi 2 milyar 735 milyon 189 bin lira olarak gerçekleşmiştir. Yılın geri kalanında aynı düzeyde şans oyunu vergisi tahsilatı gerçekleştiğinde yıl sonuna kadar 8,2 milyar lira şans oyunları vergisi tahsil edileceği tahmin edilebilir. Şans oyunları vergisinin oranı en düşük %5, en yüksek %10’dur. Biz ortalama %7,5 üzerinden hesaplayalım. Dolayısıyla 2022 yılı şans oyunları hasılatının %7,5’i 8,2 milyar liradır. Bu durumda şans oyunları hasılatının toplamı 109 milyar liraya ulaşmaktadır. Vatandaş 2022 yılında en ihtiyatlı tahminle şans oyunları ve müşterek bahislere 100 milyar liranın üzerinde para yatıracaktır.

Yukarıdaki tutarın sadece yasal şans ve müşterek bahis için harcanan tutar olduğunu hatırlatalım.

Yıllık 100 Milyar Liranın Üzerindeki Yasal Şans Oyunları ve Müşterek Bahis Sektörü Toplumsal Açıdan Çok Ciddi Olumsuz Sinyaller Vermektedir.

Ülke ciddi ekonomik zorluklar yaşamaktadır. ÜFE üç haneli rakamlara ulaşmış, TÜFE %70’lere dayanmıştır. Gıda enflasyonu da üç haneli rakamları zorlamaktadır. Böyle bir ortamda vatandaşın 100 milyar lirasını şans oyunları ve müşterek bahislere harcaması, normal yollarla zengin olma, ev veya araba sahibi olma umudunu yitirdiğini; şansını şans oyunları ve müşterek bahislerde denediğini göstermektedir.

Şans oyunları ve müşterek bahislerin bu denli artmasında yukarıda belirtilen talep boyutunun yanında, şans oyunları ve müşterek bahislerin arzındaki genişleme de önemli bir faktördür.

Şans oyunları ve müşterek bahisler artık telefonlara, tabletlere, bilgisayarlara girmiştir. Yer, zaman mefhumu olmaksızın telefonunuza indireceğiniz uygulama ile günün her saatinde ve her yerde şans oyunu oynamanız mümkündür. Haftanın her günü çekiliş söz konusudur. Neredeyse Norveç’in köyündeki bir futbol müsabakası sonucu üzerine bahis oynanabilmektedir.

Milli Piyango özelleştirme yöntemi de özellikle gençlerin şans oyunlarına erişim imkanlarını artırmıştır. Milli piyango üzerinden bugün itibariyle 75 adet şans oyununa online erişim söz konusudur. Çoğu kez kumar alışkanlığına giden yola döşenen taş mahiyetinde olan şans oyunlarına erişimin bu kadar kolay ve yaygın olması toplumsal açısından tehlikeli bir duruma işaret etmektedir.

Milli Piyango ihalesi hasılat taahhüdü ve bu hasılattan pay üzerine inşa edilmiştir. Yani ben en çok hasılat yaparım ve bu hasılattan en düşük paya razıyım diyen şirkete ihalenin verilmesi şeklinde bir sistemle Milli Piyango özelleştirilmiştir. İhaleyi kazanan şirket, 2020 yılı için 9 milyar 320 milyon TL hasılatı taahhüt etmiştir. Bu tutar, 2021 yılında yüzde 20 artı enflasyon oranı kadar artırılacaktır. 2022 ve 2023’de de aynı şekilde yıllık taahhüt miktarı yüzde 20 + enflasyon oranı kadar hasılat artışı taahhüdü söz konusudur. 2024 yılından itibaren ise artış oranı enflasyon oranından ibaret olacaktır. Milli Piyango ihalesini alan şirket bu “hizmet” karşılığında satışlardan yüzde 9,5 oranında pay alma hakkı elde etmiştir. Şans oyunları hasılatı ne kadar yükselirse, ihaleyi alan şirket de o kadar çok kazanacaktır. Böylece, Türkiye milli piyango özelleştirmesi sonrası katlanarak artan şans oyunları ile karşı karşıya kalmıştır. Müşterek bahislerdeki manzara da pek farklı değildir.

16.05.2022

Dr. Ozan BİNGÖL

Vergi Uzmanı