Gecikme Zammı Nedir?

Gecikme zammı, amme (kamu) alacağının süresinde ödenmeyen kısmı için vadenin bitim tarihinden itibaren her ay için ayrı ayrı uygulanan bir tür geç ödeme zammıdır. Ay kesirlerine isabet eden gecikme zammı günlük olarak hesaplanmaktadır. Gecikme zammı, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51 inci maddesinde düzenlenmiştir.

Gecikme zamma, Devlete, il özel idarelerine ve belediyelere ait vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine ait muhakeme masrafı, vergi cezası, para cezası gibi asli, gecikme zammı, faiz gibi fer’i amme (kamu) alacakları ve aynı idarelerin sözleşmeden, haksız fiil ve haksız iktisaptan doğanlar dışında kalan ve amme hizmetleri tatbikatından mütevellit olan diğer alacakları ile; bunların takip masrafları hakkında uygulanır. Ayrıca ilgili mevzuatta 6183 sayılı Kanunda belirtilen gecikme zammı oranına atıf yapılmış ise yine gecikme zammı oranı dikkate alınır.

Daha önce gecikme zammının uygulanması ile ilgili olarak Bakanlar Kuruluna verilmiş yetkiler Cumhurbaşkanlığı hükumet sistemi ile birlikte Cumhurbaşkanına verilmiştir. Buna göre, Cumhurbaşkanı, gecikme zammı oranlarını aylar itibarıyla topluca veya her ay için ayrı ayrı, yüzde onuna kadar indirmeye, gecikme zammı oranı ile gecikme zammı asgari tutarını iki katına kadar artırmaya, ayrıca gecikme zammı oranını aylar itibarıyla farklı olarak belirlemeye ve gecikme zammını bileşik faiz usulüyle aylık, üç aylık, altı aylık veya yıllık olarak hesaplatmaya yetkilidir.

Gecikme Zammı: Nereden Nereye

Aşağıda 1980’li yıllardan günümüze aylık gecikme zammı oranları ana hatları ile aşağıdaki grafikte sunulmuştur. Ana hatları ile diyorum çünkü, gecikme zammında ilk ay farklı, ilk ay ve sonraki üç veya beş ay farklı ve diğer aylar farklı oranlar gibi çeşitli uygulamalar denenmiştir. En sonunda bu tür uygulamalardan vazgeçilerek her ay için aynı oran uygulaması esas alınmıştır. Bizim aşağıda yer verdiğimiz oranlar ilk veya sonraki birkaç için yüksek şekilde uygulanan gecikme zammı oranları değil, uzun vadede uygulamaya konu oranlardır.

Grafik 1: Aylık Gecikme Zammı Oranlarındaki Değişim Süreci

Yukarıda görüldüğü gibi ekonomik kriz ortamlarında gecikme zammı oranları çok sık değiştirilmiştir. 2000’li yıllardaki istikrar döneminde uzun yıllar gecikme zammı oranları değiştirilmemiştir. Ancak 2019 yılında Cumhurbaşkanı Kararı ile defalarca değişikliğe gidilmiştir.

Gecikme Zammı İle Piyasa Faizi Arasında Bir İlişki Var mı?

Son iki üç yıllık döneme kadar gecikme zammı oranı genelde piyasadaki faiz oranlarının oldukça üzerinde belirlenirdi. Son bir yıldaki baş döndürücü yüksek enflasyon ve buna bağlı olarak yükselen piyasa faiz oranını takipte maliye yönetimi biraz gecikti. Mükelleflerin, bankadan borçlanmak yerine vergi dairelerine ödemesi gereken vergiyi kullanmalarının ve vergilerini geç ödemelerinin daha avantajlı olduğu bir ortam ortaya çıkınca, vergi tahsilatı, özellikle de KDV tahsilatında düşüşler başladı. Bunun üzerine Maliye Bakanlığı harekete geçerek en son aylık 1,60 olan gecikme zammı oranını aylık 2,50’ye yükseltilmesi için hazırlıkları yaptı ve CB Kararı ile gecikme zammı oranı aylık 2,50 ve yıllık %30 oldu.

Gecikme Zammı Daha da Artar mı?

Önümüzdeki dönemde yüksek enflasyon devam eder, ticari kredi faizlerinde yükselme daha da artar ve krediye erişim zorlaşır ise mükelleflerin ödemeleri gereken vergileri finansman kaynağı olarak görme ihtimalleri daha da artacaktır. Bu durumda Vergi İdaresi tahsilat kabiliyetini kaybetmemek için piyasa faiz oranının üzerine çıkan bir gecikme zammı oranını devreye sokabilecektir. Dolayısı ile önümüzdeki dönemde, mevcut kötü ekonomik şartlar devam ederse gecikme zammı oran artışlarının süreceğini söylemek kehanet olmayacaktır.

22.07.2022

Dr. Ozan BİNGÖL

Vergi Uzmanı

EK: GECİKME ZAMMININ DÖNEMSEL GELİŞİMİ (AYRINTILI TABLO)

Tablo 1: 1981-2022 Gecikme Zammı Oranlarının Gelişimi

BASINA YANSIMALAR

Yeniçağ Gazetesi: Herkes Merkez Bankası’ndan beklerken faiz artırımı Maliye’den geldi, Ozan Bingöl böyle tepki gösterdi: Bu faiz değil mi?