“Güven ruh gibidir, terk ettiği bedene asla geri dönmez.”

W. Shakespeare

Ekonomide cari açık, dış ticaret açığı, tasarruf açığı, bütçe açığı gibi temel makroekonomik açıkların tümü aynı anda yaşanmaktadır. Bu, olağanüstü ekonomik şartların yaşandığını göstermektedir.

Mali disiplin kalmamıştır. Kur garantileri, kur korumalı mevduat, TÜFE’ye endeksli devlet borçlanma senetleri ile Devlet bütçesine öngörülemez ve ağır yükler yüklenmektedir. Bu yüklerle birlikte sadece içinde bulunulan yıl değil, gelecek on yıllar da ipotek altına alınma riski ile karşı karşıyadır. Ekonomide oluşan hasar ve enkazın temizlenmesi yıllar alacaktır. 

Mevcut ekonomi politikalarına güvensizlik nedeniyle oluşan GÜVEN AÇIĞI; cari açık, dış ticaret açığı, bütçe açığı, tasarruf açığı gibi açıkların hepsinin kaynağını oluşturmakta, hepsinden de daha büyük öneme sahip bulunmaktadır.

Ülkede, bugüne kadar ortaya konulan politika alternatiflerine bakıldığında, ekonomi yönetiminin mevcut sorunları çözme kapasite, irade ve yeteneğinin olmadığı genel bir kabul görmeye başlamıştır. Halkın yaralarına merhem olma, mutfağına destek çıkma, gelir dağılımını düzeltme, başka bir deyişle ülkenin ve vatandaşın sorunlarını çözme makamı olması gerekenlerin bu yönde bir ışık ortaya koyamamaları düşündürücüdür.  

Tüketici Güveni Tarihin En Düşük Seviyesine İndi.

TÜİK tarafından en son 2022 Nisan ayı için 21 Nisan 2022 tarihinde yayımlanan Tüketici Güven Endeksine göre vatandaşın uygulanan politikalara ve bu politikaları uygulama makamında olanlara güveni tarihin en düşük seviyesine inmiştir. Aşağıdaki grafik tüketici güveninin ne denli düştüğünü açıkça gözler önüne sermektedir.  

Grafik 1: Tüketici Güven Endeksi 2004/Ocak-2022 Nisan

Kaynak: TÜİK

Tüketici Güven Endeksi Nedir ve Ne Anlama Gelir?

TÜİK tarafından 2004 yılından bu yana gerçekleştirilen “Aylık tüketici eğilim anketi” ile tüketicilerin maddi durum ve genel ekonomiye ilişkin mevcut durum değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri, harcama ve tasarruf eğilimleri ölçülmektedir. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabilmektedir. 

Tüketici güven endeksinin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100’den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. 

Mevcut durumda vatandaşın hükümete güveni kötümserden de kötümser bir duruma gelmiştir. Tüketici güven endeksinin tutulduğu 220 ayın en düşük seviyesi görülmüştür. 

Güven Yoksa Yatırım da Olmaz.

Ekonomide beklentiler büyük öneme sahiptir. Sanayici, tüketici, esnaf, çalışan, çiftçi, ev hanımı geleceğe ilişkin beklenti ve umutlarına göre harcar, yatırım yapar, tasarruf yapar. 

İktidara ve politikalarına güven varsa sanayici yatırım yapar. Ülke parası pul olmaz, değerlenir. İstihdam, üretim artar. İnsanların alın teri değerini bulur. 

Güven yoksa, paranız pul olur, enflasyon üç haneli rakamlara yükselir. Mali disiplin kalmaz. Cari açık alır başını gider.

Güvenin olmadığı ortamda sanayici yatırım yapmaya korkar. Hiç risk almadan parasını kur korumalı mevduata yatıranlar yüksek getiriler elde ederken, yatırımcı cezalandırılır. 

Açlık sınırının altında gelir elde eden asgari ücretli ve diğer bordro mahkumlarının başını sokacakları bir yuva sahibi olmaları hayal olur. 

Mutfaklar yangın yerine döner. Mutfakta aş değil, et değil, dert pişer.  

En kötüsü ise; gençler başta olmak üzere insanlar geleceğe olan umutlarını kaybetmeye başlarlar. 

Uygulanan politikalara ve güç sahibi olan politikacılara karşı oluşan “GÜVEN AÇIĞI” ise bütçe açığı, dış ticaret açığı ve tasarruf açığı gibi diğer tüm sorunların kaynağını oluşturur. O nedenle öncelikle ve ivedilikle çözülmesi gereken sorun “GÜVEN AÇIĞI” sorunudur. Ekonomideki tüm aktörlerin güvene, istikrara, önünün görmeye, belirliliğe, hukuka güvene ihtiyacı var. Bunu yapmadan ortaya konulana her türlü tedbir, tedbir görünümlü beyhude çabalardır.

08.05.2022

Dr. Ozan BİNGÖL

Vergi Uzmanı