2022 yılı Şubat ayı Merkezi Yönetim bütçe gerçekleşmeleri yayımlandı. Şubat ayı rakamlarına bakınca bütçenin müthiş bir performans gösterdiği sonucuna çıkılabiliyor. Çünkü, 2021 yılının ilk iki ayında 984 milyon lira bütçe açığı verilmiş iken bu yılın ilk iki ayında 99 milyar 781 milyon lira bütçe fazlası söz konusudur. Faiz dışı fazla ise 157 milyar 682 milyon lira olarak gerçekleşti.

Tüm yılın bütçe gelirinin neredeyse üçte biri (%30,3’ü) ilk iki aydı, yani yılın altıda birinde gerçekleşti. Tüm bunlara bakınca “gözlerimizin ışıldaması” gerekir değil mi? Maalesef. Söz konusu bütçe performansının, aşağıda vereceğimiz verilerle birlikte değerlendirildiğinde sanal bir durumdan öte gitmediği anlaşılacaktır.

Önce geniş bir tablo ile hangi gelir kaleminde ne oranda artış olduğuna bakalım. Sonra da vergi dışı gelirlere odaklanalım.

Tablo: Merkezi Yönetim Bütçesi 2021-2022 Ocak-Şubat Dönemi Gelir Gerçekleşmeleri

Yukarıdaki tabloya göre;

• 2022 yılı Ocak-Şubat dönemi merkezi yönetim bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre %113,5 oranında artış göstermiştir.
• Kurumlar vergisi artış oranı %159,3
• ÖTV tabi mallardan en çok artan alkollü içeceklerde artış oranı %60,1
• Uluslararası ticaretten alınan vergilerde artış oranı %120,3
• Dahilde alınan KDV’deki artış oranı %59,1

olarak gerçekleşmiş.

Bütçe kalemleri içinde iki rakam var ki bunlar ayrıca ilgi çekici.

Başka yerde sınıflandırılmayan diğer vergiler kalemi %248.117,1 oranında artmış.

Vergi dışı gelirlerdeki artış oranı da daha önceki yıllarda görülmediği kadar yüksek gerçekleşmiş. Merkezi yönetim vergi dışı gelirlerinin 2022 Ocak-Şubat dönemi toplamı 2021 yılının aynı dönemine göre %276,9 artış göstermiş. Aşağıda bu kalemin ayrıntılarını da karşılaştırmalı olarak hazırladım.

Tablo: Merkezi Yönetim Bütçesi Vergi Dışı Gelirler 2021 ve 2022 Ocak Şubat Dönemleri Karşılaştırması

Geçen yıl Ocak-Şubat döneminde 31 milyar 523 milyon liralık vergi dışı gelir söz konusu iken 2022 yılı Ocak Şubat döneminde vergi dışı gelir toplamı 118 milyar 809 milyon lira olmuştur. Bu artışta en büyük pay 53 milyar 399 milyon lira ile KİT ve Kamu banka gelirlerine aittir. Diğer aslan payı ise faiz pay ve ceza kaleminden kaynaklanmıştır.

Maliye ile akademik düzeyde ilgilenen biri olarak bütçe fazlası özellikle de faiz dışı bütçe fazlası görünce sevinmem gerekir. Ancak rakamların içine girip artışın gerçek mahiyetine bakınca, öne çekilen gelir kalemleri ile sanal bir gerçeklik ortamı yaratılmaya çalışıldığını görüyorum. Bu durum, bütçenin gerçek durumunu yansıtan açık rakamını görmekten daha fazla tedirgin ediyor beni. Çünkü, bütçenin fazla verdiği şeklindeki yanlış ve sanal sinyaller, birilerinin harcamalarda gaza basmasına neden olacaktır.

Tüm bunlar ne için yapılıyor? Bütçe gelir rakamlarının öne çekilmesi ve benzeri uygulamalar ne uğruna yapılıyor?. Birilerinin bazı makamlarda bir iki ay daha fazla kalması için mi?

Lütfen ülkenin kodlarıyla, kurumları ve verileri ile oynamayın. Bütçede en önemli ilkelerden birisi gerçekliktir. İnandırıcılıktır. Karşılaştırılabilirliktir. Sanal bütçe rakamları ile yanlış sinyaller yollamayın. Ülkenin en çok ihtiyaç duyduğu şey “GÜVEN”. Bunu daha fazla yok etmeyin.

15.03.2022

Dr. Ozan BİNGÖL

Vergi Uzmanı