Poşete para ödemeye alıştık. Şimdiki soru, ne kadar ödeyeceğimiz ile ilgili. Poşet fiyatı, yükselen kur ve artan enflasyona direnerek 4. yılında da 25 kuruşa satılabilecek mi? Yoksa tüm ürünler gibi, zam dalgasından payını alabilecek mi? Aşağıda konuyu, vergisel boyutunu da dikkate alarak inceledim.

Poşete ödediğimiz 25 kuruşu her alışverişte hissettiğimiz için poşet vergisine, dolaylı vergi ağırlıklı anestezik olarak ödediğimiz yüz milyarlarca liralık vergilerden daha fazla tepki gösterdiğimiz bir gerçek. 25 kuruşluk poşet vergisinden vergi bilinci anlamında çıkaracağımız çok dersler var. Ama burada konumuz 2022 yılında poşetin kaç kuruştan satılabileceği ile ilgili.

POŞET VERGİSİ 1 OCAK 2019’DAN BERİ HAYATIMIZDA

Çevre Kanununa 2018 yılında eklenen Ek Madde 13 ile taşıma amaçlı kullanılan plastik alışveriş poşetlerinin ücretlendirilmesine ilişkin düzenleme yapıldı. Böylece 01 Ocak 2019 tarihinden itibaren marketlerde ücretli poşet uygulaması ile tanışmış olduk.

Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine Yönelik Usul ve Esaslar ile 2872 sayılı Çevre Kanununun “Poşet Ücreti” başlıklı ek 13 üncü maddesinde; “Uygulanacak taban ücret 25 kuruştan az olmamak üzere Bakanlıkça oluşturulacak komisyon aracılığı ile belirlenir ve her yıl için güncellenir. Bu maddedeki düzenlemelere ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir.”  hükmüne yer verilmiştir.  Bu hüküm 01 Ocak 2019 tarihinde hayata geçti. Böylece 2019 yılının ilk gününe poşet vergisi ile uyandık.

PEKİ, POŞET VERGİSİ TUTARI NASIL BELİRLENİYOR?

Yukarıda yer verilen düzenleme ile birlikte 2019 yılı için poşetler 25 kuruş olarak ücretlendirildi ve bu ücretin 15 kuruşu “Geri Kazanım Katılım Payı” adı altında Çevre ve Şehircilik Bakanlığına aktarılmaya başlandı. Poşet üzerinden alınan “Geri Kazanım Katılım Payı” kamuoyunda “POŞET VERGİSİ” olarak adlandırıldı. Son üç yılda poşet ücreti ve bu ücret içindeki verginin gelişimi aşağıdaki şekilde gerçekleşti:

• 2019 Yılı Poşet Satış Fiyatı 25 Kuruş, Poşet Vergisi 15 Kuruş.
• 2020 Yılı Poşet Satış Fiyatı 25 Kuruş, Poşet Vergisi 18 Kuruş.
• 2021 Yılı Poşet Satış Fiyatı 25 Kuruş, Poşet Vergisi 19 Kuruş.

Şimdi gelelim asıl mevzuya;

Çevre Bakanlığına aktarılan “geri kazanım katılım payı” yine 2872 sayılı Çevre Kanunu gereğince yukarıda da görüldüğü üzere her yıl yeniden değerleme oranı kadar artırıldı.

2872 sayılı kanunun Ek 11. Maddesinde belirtildiği üzere “Yurt içinde piyasaya arz edilen bu Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan bu listede belirtilen tutarda geri kazanım katılım payı tahsil edilir. Bu listedeki ürünlerden herhangi birinin piyasaya arzının, farklı bir ürünün, malzemenin veya eşyanın ithalatı ile birlikte gerçekleşmesi halinde geri kazanım katılım payı ithalatçıdan tahsil edilir. Bu listede yer alan tutarlar takvim yılı başından geçerli olmak üzere her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır. Bu şekilde hesaplanan tutarların %5’ini aşmayan kesirler dikkate alınmaz. Cumhurbaşkanı, bu suretle tespit edilen tutarları yarısına kadar artırmaya veya indirmeye yetkilidir.” Denilmektedir.

2019 yılında 15 kuruş olan pay tutarı ilgili yıl yeniden değerleme oranı olan %22,58 oranında artırılmıştır. Hesaplama aşağıdaki gibidir.

15 + (15 X %22,58) = 18,387 kuruş

Bu 18,387 kuruşun %5’i ise 0,91 kuruş yapmaktadır. İşte bu şekilde hesaplanan tutarın “%5’ini aşmayan kesirler” dikkate alınmamaktadır hükmüne uygun olarak 18 kuruşun kesri olan 0,387 kuruşluk tutar dikkate alınmamış ve 2020 yılında Poşet vergi tutarı 18 kuruş olarak hesaplanmıştır.  

Gelelim 2020 yılına;

18 kuruş olan pay tutarına uygulanacak ilgili yıldaki yeniden değerleme oranı %9,11 idi. Hesaplama aşağıdaki gibidir.

18 + (18 X %9,11) = 19,6398 Kuruş

Bu 19,6398 kuruşun %5’i ise 0,9819 kuruş yapmaktadır. Yine bu şekilde hesaplanan tutarın “%5’ini aşmayan kesirler” dikkate alınmamaktadır hükmüne uygun olarak 19 kuruşun kesri olan 0,6398 kuruşluk tutar dikkate alınmamış ve 2021 yılında poşetten alınan geri kazanım katılım payı tutarı 19 kuruş olarak hesaplanmıştır.

Poşet ücretinin uygulamaya girdiği üç yıldan bu yana asgari 25 kuruştan aşağı satılamayacak olan poşet satış fiyatını Çevre Bakanlığı, “Bakanlıkça kurulan komisyonla belirlenir” hükmünden hareketle “Bakan Oluru” ile hep 25 kuruş olarak belirlemiş ve hatta bu yıl (2021 yılı) Bakanlık Payı ve KDV düşüldükten sonra geriye marketlere neredeyse poşetin maliyeti ancak kalmıştır, belki de kalmamıştır.  

2022 Yılında Poşet Ücreti 25 Kuruşta Kalabilir mi? Yoksa, POŞET VERGİSİNE de Zam Yolda mı?

2021 yılında 25 kuruş poşet üzerindeki geri kazanım katılım payı tutarı 19 kuruş idi. 19 kuruş olan pay tutarına uygulanacak ilgili yıldaki yeniden değerleme oranı %36,20’dir. Hesaplaması da aşağıdaki gibidir.

19 + (19 X %36,20) = 25,878 kuruş.

Bu 25,878 kuruşun %5’i ise 1,2939 kuruş yapmaktadır. Yine bu şekilde hesaplanan tutarın “%5’ini aşmayan kesirler” dikkate alınmamaktadır hükmüne uygun olarak 0,878 kuruş hesaplamada dikkate alınmayacak ve geri kazanım katılım payı 2022 yılı için 25 kuruş olarak hesaplanacaktır.

Bu poşet ücretinin bir de %18 KDV’sinin hesaplanacağını dikkate aldığımızda 25 + (25X%18) = 29,5  olmaktadır. Marketin poşet üzerinden “Sıfır” kuruş aldığı varsayımında dahi poşet vergisi ve KDV nedeniyle poşetin satış bedelinin 29,5 kuruştan aşağı olamayacağı anlaşılmaktadır. Tabi Cumhurbaşkanı yetki kullanmaz ise.

Tabi burada poşet için taban ücret belirleme ile görevli komisyonun ne yönde karar vereceği de önemlidir. Cumhurbaşkanı yetki kullanmaz ise poşet taban fiyat tespit komisyonunun geri kazanım katılım payı artı KDV toplamı olan 29,5 kuruştan aşağı bir tutar belirlemesi beklenemez. Bu durumda marketler poşet vergisinin bir kısmının doğrudan yüklenicisi durumuna gelirler.

O zaman 2022 yılında poşeti kaç kuruştan satın alacağız? sorusuna şöyle alternatifli cevap verebiliriz:

1-Poşet 35 ila 50 Kuruş Arasında Satılabilir: Cumhurbaşkanı geri kazanım katılım payı hesabı ile ilgili yetkisini kullanmadığı durumda, poşet için geri kazanım katılım payı 25 kuruş ve buna ilaveten KDV ile birlikte 29,5 kuruş bir vergisel taban oluşacaktır. Buna poşetin maliyetini de eklediğimizde poşet bedelinin 35 ila 50 kuruş arasında bir fiyattan satılması söz konusu olabilecektir. Bu tutarı 01 Ocak 2022 tarihinden önce poşet taban fiyat tespit komisyonunun açıklanması gerekir.

2- Poşeti 25 Kuruştan Almaya Devam: İktidar poşet fiyatını 25 kuruşta sabit tutmak isterse, Cumhurbaşkanı kendisine verilen yetkiyi kullanarak poşet üzerinden alınacak geri kazanım katılım payı miktarını düşürür. Poşet taban fiyat tespit komisyonu da bu düşürülmüş oranı dikkate alarak poşet fiyatını 2022 yılında da 25 kuruşa sabitler ve böylece bizler poşeti 25 kuruştan almaya devam ederiz.

Bakalım hangisi olacak?

Satış fiyatı ne olursa olsun, bizler 2022 yılında da, ödeyeceğimiz 1 trilyon 430 milyar lira verginin nerelere harcanacağına göstermeyeceğimiz hassasiyeti bilmem kaç kuruşluk poşete göstermeye devam edeceğiz…

12.11.2021

Dr. Ozan Bingöl

Vergi Uzmanı