Görev zararı, kamu iktisadi teşebbüslerine hükümetçe piyasa şartlarının dışına çıkacak tarzda görev vermeleri nedeniyle oluşan zararlardır. Örneğin hükümet, politik veya ekonomik amaçlarla “A” kamu bankasına konut alacaklara piyasa faiz oranın 5 puan altında kredi verdirtir. Verilen bu kredi nedeniyle “A” bankası piyasa kredi faizi ile düşük kredi faizi arasındaki fark kadar kârdan mahrum kalmaktadır. İşte kamu bankasının, iktidarın talimatları doğrultusunda piyasa şartlarına göre düşük oranlı faiz uygulaması nedeniyle uğradığı bu gelir kaybı bütçeden karşılanır. Bütçeden kamu bankasına bu kapsamda yapılan ödemeler merkezi yönetim bütçesinde “görev zararı” olarak kaydedilir.

Benzer şekilde, toprak mahsulleri ofisine piyasa şartlarının üzerindeki fiyatla alım yapma görevi verildiğinde, bu alımlar nedeniyle kurumun uğradığı zarar yine görev zararları kaleminde bütçeden ödenir. Et ve süt kurumuna piyasa fiyatının altında et satış talimatı verildiğinde de Kurumun düşük fiyatla satıştan kaynaklı zararları vergilerimizle ödenir.

Bütçe hakkı, şeffaflık ve bütçe dengesi açısından tartışmalı bir konu olan görev zararları son yıllarda hızlı bir artış trendine girmiştir. Aşağıdaki grafikte 2006-2020 dönemi görev zarar rakamlarına yer verdim. Dönem boyunca artış oranı yüzde 1318 olmuştur. Bu dönemde toplam bütçe harcaması yüzde 574 artmıştır. Dolayısıyla toplam harcamaların üzerinde, reel bir artış söz konusudur.

Grafik: 2006-2020 Dönemi Görev Zararlarının Gelişimi

SGK, Ziraat Bankası, Halk Bankası, Türkiye Kömür İşletmelerinin görev zararlarının en büyük kurumları olduğu bilinmektedir. Son yıllarda görev zararı ödemesi yapılan kurumlara Et ve Süt Kurumu (Eski Et ve Balık Kurumu) da eklenmiştir. Son üç yılda Et ve Süt Kurumuna yapılan görev zararı ödemeleri aylar itibariyle aşağıdaki tabloda sunulmuştur. 2021 yılı verileri ilk sekiz aya ilişkindir.

Tablo: Et ve Süt Kurumunun 2019-2021/08 dönemi görev zararları

Yukarıdaki verilere göre Et ve Süt Kurumunun 2019 yılı görev zararı 32,4 milyon lira iken, 2021 yılının ilk sekiz ayında 422 milyon liraya ulaşmıştır. Bu veriler, görev zararı ödemesi yapılan kurumlar arasına Et ve Süt Kurumunun hızlı bir giriş yaptığını göstermektedir. Bu veriler aynı zamanda, nispeten ucuz et satışının yine vergilerimizle finanse edildiği anlamına da gelmektedir.

15.10.2021

Dr. Ozan BİNGÖL

Vergi Uzmanı