Merkezi Yönetim Bütçesi Değil: Genel Yönetim Bütçesine Bakmak

Daha önceki birçok yazımızda merkezi yönetim bütçesini ele alarak hazinenin kasasına giren vergi ve benzeri gelirleri yazmıştım. Bugünkü yazımda ise 2018 yılında devletimizin aşağıdaki şekilde ayrıntıları verilen kurumların tümünün elde ettiği gelirlere ve bazı gider kalemlerin içeren Genel Yönetim bütçesine değineceğim.

Genel yönetim, merkezi yönetimi, sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idareleri de içine alan daha geniş kapsamlı kamuyu ifade etmektedir.

Genel Yönetim Gelir Rakamları Ne Diyor?

Muhasebat ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğünün 2018 yılı Genel Bütçe Gerçekleşme verilerine göre;

– Mahalli idarelerin tarh ve tahsil ettiği vergileri de eklediğimizde (emlak vergisi, çevre temizlik vergisi, ilan reklam vergisi gibi) 2018 yılı toplam vergi gelirimiz 636,4 milyar liradır.

– İkinci sırada Sosyal Güvenlik Gelirlerimiz bulunmaktadır. Bu gelir kaleminde sosyal güvenlik prim gelirleri, genel sağlık sigortası gelirleri, sosyal güvenlik destekleme primi başta olmak üzere 2018 yılında toplam sosyal güvenlik gelirimiz 252,3 milyar liradır. Bu başlığın alt kırılımında yer alan “sosyal güvenlik destek primi” yani emeklilerin tekrar çalışması halinde kesilen prim anlamına gelmektedir, işte bu tutar yaklaşık 5,6 milyar liradır. Bu tutar da bize şunu göstermektedir ki, her 4 emekliden 1’i tekrar çalışma hayatına dönmüş. Bu nedenle çalışan emekli tabiri de bize özgü bir kavramdır.

– Teşebbüs ve mülkiyet gelirleri 2018 yılında 73 milyar liradır. Bu gelirin içerisinde mal ve hizmet satışı, faaliyet izin gelirleri, KİT ve İDT’lerden sağlanan gelirler ile devletin kira gelirleri gibi başlıca gelir kalemleri yer almaktadır.

– Alınan bağış ve yardımlar ile diğer özel gelirler başlığında toplanan para 8,2 milyar liradır. Burada en temel gelir aslında direkt gider olarak kullanılacak olan AB fonları, AB yardımları ve Dünya bankası destekleri olarak göze çarpmaktadır.

– Faizler, Paylar ve Cezalar başlığında ise 2018 yılında elde ettiğimiz toplam gelir 126 milyar lira olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada ilgili yıldaki faiz gelirimiz 10,6 milyar lira, pay adı altında topladığımız gelir 34,8 milyar lira, para cezaları 12,3 milyar lira, diğer çeşitli gelirler ise 67 milyar lira olarak karşımıza çıkmaktadır.

– Bir diğer başlığımız olan sermaye gelirleri tarafında ise 2018 yılı toplam gelirimiz 19,2 milyar liradır. Burada en dikkat çeken iki veriyi sizlerle paylaşmak istiyorum. Birincisi 2018 yılında 9,5 milyar liralık arsa satmışız (bu özelleştirme değildir). İkincisi ise 2B arazi satışından 1 milyar liraya yakın para toplamışız.

-Alacaklardan tahsilat ise (örneğin döner sermaye geliri gibi, dış ülkelere verilen borçlar gibi) 3,2 milyar liradır.

Görüldüğü üzere sadece 2018 yılında devletin merkezi yönetim bütçesine değil de tüm kurumlarınca elde edilen toplam gelir 1 trilyon 118 milyar lira olmuştur.

Genel Yönetimde Gider Kalemlerinde Durum Nasıl?

Bu gelire karşılık olarak aynı yılda yapılan harcama ise yine itibarımıza halel getirmeyecek türden olup 1 trilyon 222 milyar lira olarak gerçekleşmiştir. Genel bütçe harcama performansımızdan birkaç örnek verecek olursak;

– 2018 yılı personel giderimiz 222 milyar liradır.

– Sosyal güvenlik kurumuna ödenen devlet prim giderimiz 38 milyar liradır.

– İlgili yılda mal ve hizmet alım gideri olarak 143 milyar lira harcamışız. Ama enteresan bir şekilde bu tutarın sadece 43 milyarı “müşavir firma ve kişilere ödenen paralar” olarak karşımıza çıkmaktadır.

– Faiz giderlerimiz için 79 milyar lira harcanmıştır.

– Cari transfer olarak adlandırdığımız ve gider tablosunda en yüksek yekuna sahip olan bu başlıkta harcama miktarımız yaklaşık 546 milyar liradır. Bu başlığın alt kırılımlarından birkaç örnek verecek olursak şayet;

• Görev zararı 6,7 milyar lira,
• hazine yardımları 9,8 milyar lira,
• hane halkına yapılan transferler 113,5 milyar liradır. (bu tutarın içerisinde en dikkat çekici husus ise 68,5 milyar liralık “diğer sosyal amaçlı tansfer” başlığı adı altında yapılan ödemedir ve bunun nereye, kime, ne için ödendiği hususu açıklanmamaıştır.)

– Sermaye giderlerimiz (her türlü mal alımı, kamulaştırma, arsa tahsisi gibi) 155,2 milyar lira olarak gerçekleşmiştir.

-Sermaye transferimiz ise 14, 2 milyar lira olarak gerçekleşmiştir.

-Son olarak ilgili yılda yurt içerisindeki bazı kurum ve kuruluşlara 24 milyar liralık borç vermişiz.

Bir de Genel Yönetim Bütçe Açığına Bakalım.

Daha geniş kapsamlı kamu veya devleti ifade eden genel yönetim bütçesinin gelir ve gider kalemlerinde ilişkin bazı öne çıkan hususlara yer verdik. Peki, genel yönetim bütçesine açık mı veriyor fazla mı?

2018 yılında yapılan toplam harcama 1 trilyon 222 milyar lira olarak karşımıza çıkmaktadır. Genel bütçe gerçekleşmelerine göre 2018 yılındaki bütçe açığımız yaklaşık 104 milyar liradır. Oysa Merkezi Yönetim Bütçesinin 2018 yılındaki bütçe açığı 72,6 milyar TL’dir. Daha geniş kapsamlı devlet ya da kamuyu ele aldıkça, bütçe açığımız da artıyor. 

11.06.2019

Dr. Ozan BİNGÖL

Başkent Üniversitesi Öğr. Gör.

NOT: Tüm hakları yazarına aittir. Yazar adı ve vergiyedair.com sitesindeki aktif linki belirtilerek kısmi alıntı yapılabilir. Yazardan izin alınmaksızın aynen yayımlanamaz veya farklı şekillerde kullanılamaz.  Aksi davranışlar için gerekli hukuki süreç başlatılır.