Asgari Ücret Şartlarına Uygun Olarak Belirlenmeyen Ücretten Bir de Vergi Alıyoruz.
İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücrete asgari ücret denilmektedir. (1)
Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) olgu-bazlı yaklaşımına göre, asgari ücret seviyesi belirleme çalışmalarına açık ve net kriterlerin rehberlik etmesi kadar, güvenilir istatistiki göstergeler de hükümet sosyal tarafları asgari ücret kararında desteklemelildir.(2) Türkçesi ile çoğunluğun kararları ile değil, güvenilir istatistiki veriler ve asgari ücret konusunda açık ve net kriterlere göre belirlenmelidir asgari ücret.
Yine ILO’ya göre asgari ücret çalışan kadar ailesinin ihtiyaçları da göz önünde bulundurularak belirlenmelidir. (3)
Türkiye’de asgari ücret belirlenmesinde açık ve net kriterlerin var olmayışı bir yana, istatistiki verilerin güvenilirliği de ayrı bir tartışma konusu.
Yukarıdaki tanıma baktığımızda asgari ücret üzerinden vergi alınmaması gerekir. Bir işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi ihtiyaçlarını karşılamaktan çok uzak olarak, hedeflenen enflasyona göre belirlenen asgari ücretten bir de vergi alıyoruz. Hem de pek çok asgari ücretilinin, asgari ücretle 3-4 kişilik aileyi geçindirmek zorunda olduğunu bile bile.
Aşağıda asgari ücret üzerinden azami düzeyde alınan vergilere dikkat çekmek, bu konuda farkındalığı artırmak istiyorum.
2020 Yılında Asgari Ücretli Mehmet’in Vergi ile İmtihanı
2020 yılında uygulanacak asgari ücret bekar bir vatandaş için brüt 2.943 lira olarak belirlenmiştir. Ben de memleketinden İstanbul’a çalışmaya gelmiş bekar bir asgari ücretli olan işçi kardeşimiz Mehmet’in vergilerini hesapladım. Ancak Mehmet ve onun nezdinde tüm asgari ücretliler için vahim bir sonuç ortaya çıktı. O zaman bakalım Mehmet’imizin 2020 yılındaki hali pür melaline;
2020 yılında brüt 2.943 lira kazanan Mehmet’in eline geçen net tutar AGİ dahil 2.324 lira 70 kuruştur. Brüt tutar olan 2.943 lira ile net tutar arasındaki fark;
%14 SGK pirimi (412,02 TL),
%1 işsizlik sigorta primi (29,43 TL)
%15 gelir vergisi (375,23 TL – 220,73 TL AGİ = 154,50 TL kesilecek gelir vergisi),
‰ 7,59 damga vergisi (22,34 TL)
olarak kaynağında, yani Mehmet’in daha parası eline geçmeden, banka hesabına yatmadan kesilmektedir. İlk aşamadaki kaynağında kesilen vergi ve SGK primleri yuvarlanmış hali ile toplam 618,30 liradır. Bu tutar, doğrudan kesilen vergi ve SGK payıdır. Bunun bir de harcama tarafında ortaya çıkacak dolaylı vergileri bulunmaktadır.
Şimdi gelelim Mehmet Kardeşimizin harcamalarına ve harcama safhasında ödeyeceği vergilere:
1- Mehmet İstanbul’un gecekondu semtinde 1.000 liraya 2 oda bir salon evde kirada oturmaktadır.
2- Aylık 250 lira ulaşım masrafı vardır. 250 liralık bu ulaşım masrafı nedeniyle Mehmet 38 lira KDV ödeyecektir.
3- Mehmet’e aylık ortalama 60 lira su faturası gelmektedir; Mehmet bundan dolayı su faturası içerisinde çevre temizlik vergisi, KDV, katı atık bedeli, atık su bedeli olmak üzere yaklaşık 21,14 lira vergi ödeyecektir.
4- Mehmet aylık ortalama 80 lira elektrik faturası tahmin etmektedir. Faturanın 12,20 lirası KDV, 1,61 lirası Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi, 1,30 lirası TRT payı, 0,32 lirası enerji fonu olmak üzere vergi ve benzeri ödemeler toplamı 15,43 lira olacaktır.
5- Mehmet evinde ısınma ve mutfak dahil aylık ortalama 150 liralık doğal gaz tüketimi yapmaktadır. Bu ödemenin, 22,90 lirasını KDV ve 2,62 lirasını ÖTV olmak üzere 25,52 lirasını vergi olarak ödeyecektir. Ancak bunlar dolaylı vergiler yani satış fiyatının içine gizlenmiş vergiler olduğundan Mehmet bu vergileri çok da fazla hissetmemektedir. Malum, göz görmeyince gönül katlanıyor!
6- Mehmet yeni bir hat alarak aylık 50 liralık bir cep telefonu konuşma ve internet paketine üye olmuştur; Bu faturanın aylık 2,84 lirasını telsiz kullanım bedeli, 3,25 lirasını özel iletişim vergisi ve 6,72 lirası KDV ve sıfır bir hat aldığından 2020 yılında 79 lira ilk tesis ÖİV olacağından aylık 6,58 lirada onun için ödenecek ve toplamda 19,39 lirası vergilerden oluşacaktır.
7- Evine 800 liraya küçük ekran bir televizyon, 800 liraya en düşük programlı bir çamaşır makinesi ve yine 800 liraya bir mini buzdolabı alan Mehmet. Söz konusu beyaz eşya bedellerini aylık 200 lira taksitle 12 ayda ödeyecektir.
Televizyonu alırken, 87,64 lira TRT bandrol ücreti, 42,57 lira ÖTV, 122,03 lira KDV olmak üzere toplam 252,24 lira vergi, çamaşır makinesi ve buzdolabını alırken 85,14 lira ÖTV, 244,06 lira KDV olmak üzere toplam 329,20 lira vergi ödemiştir. Televizyon, çamaşır makinesi ve buzdolabı için toplamda ödenecek olan 2.400 liranın (12 ay taksitle, aylık taksit 200 lira) 581,44 lirası vergilerden oluşmaktadır. Aylık ödeyeceği 200 liralık taksit içerisinde toplam vergi 48,45 liradır.
8- Mehmet’in tek kötü alışkanlığı sigaradır ancak onu da ancak 2 günde bir paket olarak tüketmektedir. Paketi 12 lira olan sigara için aylık ödediği tutar 180 lira olup, bunun 151,20 lirasını ÖTV ve KDV olmak üzere satış fiyatı içerisinde ödemektedir.
9- Mehmet yukarıdaki harcamalar sonrası elinde kalan yaklaşık 354,70 lirayı ise yiyecek, içecek, giyim ve benzeri diğer harcamaları için kullanacaktır. Ortalama bu ürünlerde iyimser bir tahminle %10 vergi yükü olduğu varsayarsak bu aşamada da Mehmet 35 lira KDV ödeyecektir.
Ayın sonuna geldiğimizde;
Brüt 2.943 lira maaşı olan Mehmet kardeşimizin eline geçen net maaş tutarı AGİ dahil 2.324,70 liradır. Yani daha maaşını görmeden 618,30 lirası kaynağında vergi ve SGK primi olarak kesilmiştir. Eline geçen net 2.324,70 lirayı fizik kanunları ve matematik kurallarına göre tasarruf etme imkanı bulunmayan Mehmet kardeşimiz bu harcamaları dolayısıyla da yaklaşık 354,13 lira dolaylı vergi ödemiş olacaktır. Yani doğrudan ve dolaylı vergiler ile birlikte Mehmet bir ayda 972,43 lira vergi ödeyecektir.
Bu tutarın brüt maaşa oranı yaklaşık %33’dür. Yani Mehmet yılın 365 gününün sadece 120 günü vergiler için çalışacaktır. Ayrıca Asgari Geçim İndirimini (AGİ) dikkate almaz isek ki AGİ asgari ücretin bir unsuru değildir, işte o zaman vergilerin brüt maaşa oranı yaklaşık %40 olmaktadır.
Vergiden Payına Düşeni Fazlasıyla Alanlar, Gelirden de Almalıdır.
Hatta son birkaç yıldır olan bir durum bu yıl da gerçekleşecek maalesef ve asgari ücretli yılsonuna doğru yine vergi dilimine girecektir. İşte bu sistem böyle devam ettiği sürece işçinin, emekçinin, asgari ücretlinin payına yoksulluk, imtiyazlı bir grubun payına ise tüketemeyecekleri kadar varsıllık düşecektir. Unutmamak gerekir ki, ülkemizde en yüksek gelire sahip %20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay %47,6 iken, en düşük gelire sahip %20’lik grubun aldığı pay %6,1’dir. Bugüne kadar vergiden payına düşeni alanlar, gelirden payına düşeni alamadılar ve sistem böyle devam ettiği sürece de alamayacaklardır!
Türkiye’de Bir Asgari Ücretlinin Geçinebilmesi Bilimle İzah Edilemez.
Her ne kadar asgari düzeyde bir şeyleri izah etmeye çalışsak da bilinmelidir ki, bir asgari ücretlinin İstanbul’da geçinebilmesinin bilimle izahı mümkün değildir. Çünkü geçinmekten kastımız, insan onuruna yakışır bir yaşam sürmesidir…
30.12.2019
Başkent Üniversitesi Öğr. Gör.
Dipnotlar:
(1) 40 Soruda İş Kanununda Ücret, İLO ve ÇSGB yayını, https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/—europe/—ro-geneva/—ilo-ankara/documents/genericdocument/wcms_618245.pdf, s. 4.
(2) ILO, “Setting and adjusting minimum wage levels”, https://www.ilo.org/global/topics/wages/minimum-wages/setting-adjusting/lang–en/index.htm.
(3) ILO, “The needs of workers and their families”, https://www.ilo.org/global/topics/wages/minimum-wages/setting-adjusting/WCMS_439251/lang–en/index.htm
NOT: Tüm hakları yazarına aittir. Yazar adı ve vergiyedair.com sitesindeki aktif linki belirtilerek kısmi alıntı yapılabilir. Yazardan izin alınmaksızın aynen yayımlanamaz veya farklı şekillerde kullanılamaz. Aksi davranışlar için gerekli hukuki süreç başlatılır.
Kategoriler:ASGARİ ÜCRET VERGİLEMESİ
VERGİYE DAİR 
1 reply »