Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (1 Sayılı) ile Devlet Sistemimize “Politika Kurulları” şeklinde yapılar girdi. Halihazırda dokuz Politika Kurulu oluşturuldu. Bunlar aşağıdaki gibidir:

1. Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu,
2. Eğitim ve Öğretim Politikaları Kurulu,
3. Ekonomi Politikaları Kurulu,
4. Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu,
5. Hukuk Politikaları Kurulu,
6. Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu,
7. Sağlık ve Gıda Politikaları Kurulu,
8. Sosyal Politikalar Kurulu,
9. Yerel Yönetim Politikaları Kurulu,

Yukarıdaki kurullara “Yüksek İstişare Kurulu” dahil değildir.

Son dönemde bu kurullar, geliştirdikleri politika ve kararlardan ziyade, kurul üyeleri ne yapılması öngörülen ek ödemeler için getirilen vergi istisnası ile gündemde. Peki, politika kurul üyelerine yapılan veya yapılacak ya da yapılması muhtemel ödemeler vergiden istisna mı, değil mi? Aşağıda bu konuya teknik boyutları ile cevap aradım.

KURUL ÜYELERİNE YAPILACAK ÖDEMELER VERGİYE TABİ Mİ?

Cumhurbaşkanlığı Politika Kurul Üyelerine yapılacak ödemelerden vergi kesilip kesilmeyeceği konusunda en kesin yanıtı yine (1) Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin kendisi veriyor. Kararnamenin “Mali hükümler” başlıklı 35 inci maddesini, sadece ilgili kısmı koyulaştırmak suretiyle, aşağıda aynen sunuyorum:

“Mali hükümler

MADDE 35- (1) Kurulların giderleri için her yıl Cumhurbaşkanlığı bütçesine yeterli ödenek konulur.

(2) Cumhurbaşkanlığına bağlı kurulların üyelerine, (100.000) gösterge rakamının memur maaş katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda her ay ek ödeme yapılabilir. Bu ek ödeme, yapılacak işin niteliği, çalışma süresi ve üstlenilen görev dikkate alınarak her bir üye için farklı tutarlar belirlenebilir. Bu ödemeler hakkında aylıklara ilişkin hükümler uygulanır ve damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. Bu ödeme, ilgili mevzuatı uyarınca ödenmekte olan zam, tazminat, ödenek, döner sermaye ödemesi, ikramiye, ücret ve her ne ad altında olursa olsun yapılan benzeri ödemelerin hesabında dikkate alınmaz.”

Yukarıdaki düzenleme vergi tekniği açısından iki şey söylüyor:

1- Kurul üyelerine yapılacak ödemeler “Damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz.” Bunun anlamı, maddede öngörülen katsayı üzerinden yapılacak ödeme 13.845 TL olup bundan kesilecek vergi sadece “105 TL Damga Vergisi”  olacaktır. Ek ödeme üzerinden gelir vergisi alınmayacağı gibi bu gelir unsuru SGK ve benzeri unsurlar açısından da dikkate alınmayacak ve kesintiye tabi olmayacak.

2- Politika kurul üyelerine Kararnamede yapılması öngörülen ödemeler, ilgili mevzuat uyarınca ödenmekte olan zam, tazminat, ödenek, döner sermaye ödemesi, ikramiye, ücret ve her ne ad altında olursa olsun yapılan benzeri ödemelerin hesabında dikkate alınmayacağı için, bu ödemenin yapılması durumunda ödeme yapılanlar bu ödemeler nedeniyle artan oranlı vergiye de tabi olmayacaklardır. Yani, buradan yapılacak ödemeler ilgililerin diğer gelirleri ile Kararname uyarınca birleştirilemeyeceğinden artan oranlı vergi dilimini de etkilemeyecektir. Dolayısıyla söz konusu düzenleme bir yandan gelir vergisi istisnası getirirken diğer yandan artan oranlılık sistemi açısından da ilgililere avantaj sağlamaktadır.

Kararnameye göre bir kurul üyesine yapılacak muhtemel ödeme tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır:

Hesaplamada kurul üyelerine yapılacak ödemede referans olarak memur maaş katsayısı ile 100.000 gösterge rakamının çarpımı esas alınacaktır. Buna göre, memur maaş katsayısı Temmuz 2019’dan itibaren 0,138459 olarak uygulanmakta olduğundan kurul üyelerine yapılabilecek maksimum ödeme 13.845 TL (0,138459×100.000=13.845) olmaktadır.

Kurul üyelerine yapılacak ödemede, yapılacak işin niteliği, çalışma süresi ve üstlenilen görev dikkate alınarak her bir üye için farklı tutarlar belirlenebileceği de hatırlatalım.

Düzenlemede önem taşıyan hususlar:

• Aylık 13.845 lira olarak belirlenen tutarla ilgili “her ay ek ödeme yapılabilir.” ibaresi konulmuştur. Dolayısıyla ödeme yapacak kişi veya kurumu ödeme yapma veya yapmama konusunda bir ihtiyarilik tanınmıştır.
• Her üye için farklı tutarların belirlenebileceğine ilişkin hüküm vardır.
• Kurul üyelerine üst limitten ödeme yapılması durumunda; Mevcut 75 Kurul üyesine (atanan 76 kurul üyesinden Beril Dedeoğlu Mart ayında vefat etmiştir.) Aylık 13.845TL maaş ile birlikte 75×13.845=1.038.375 TL, Yıllık 12 milyon TL maaş ödenmesi söz konusu olacaktır.
• Damga vergisi hariç herhangi bir vergi veya başka kesinti yapılamaz hükmü konulmuş. Bu düzenleme bir yandan böyle bir gelirin vergi dışı tutulmasının genel anlamda eleştiriye açık olması nedeniyle vergi adaleti açısından tartışılabilir. Diğer yandan ise anayasal anlamda, vergilerin kanunla konulup kaldırılabileceği, indirim ve istisnaların ancak kanunla ihdas edilebileceği amir hükmüne aykırı şekilde Kararname ile Kurul Üyelerinin ücretlerine Gelir Vergisi İstisnası getirilmiş olmasıdır. Oysa Anayasanın 104 üncü maddesinde Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin hangi konularda çıkarılabileceği açıkça belirtilmiştir:

“Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez. Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.”

Anayasanın “vergi ödevi” başlıklı 73 üncü maddesi siyasi haklar ve ödevler bölümünde yer almakta olup, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile vergi istisnası getirilmesi anayasaya aykırıdır.

“VI. Vergi ödevi

Madde 73 – Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.

Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politikasının sosyal amacıdır.

Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.

Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Cumhurbaşkanına verilebilir.”

• Ödeme diğer ücret ve benzeri ödemeler ile ilişkilendirilmeyecek. Böylece kişiler bir yandan normal maaşlarını tam olarak alırken, diğer yandan kurul üyeliğinden dolayı vergisiz olarak ilave ek ücret alacaklar. Bu aldıkları ek ücretler vergi dilimlerini, diğer maaş veya emekli aylıklarının miktarını hiçbir şekilde etkilemeyecek.

KISA BİR DEĞERLENDİRME

Bu ülkede asgari ücretin vergiye tabi olduğu ve yıl sonuna doğru artan oranlı dilim sorunu yaşadığı bir vergi sisteminde, politika kurul üyelerine yapılacak ödemelerin hem gelir vergisinden hem de sgk ve benzeri primlerden istisna tutulması vergi adaleti açısından üzerinde önemle durulması gereken bir konudur. Kararname ile bir kurul üyesine ödenmesi öngörülen 13.845 TL den sadece (binde 7,59) 105 TL damga vergisinin kesilmesi söz konusu olacaktır. Oysa eylül ayı itibariyle %20’lik dilime girecek olan asgari ücretliden kesilen gelir vergisi (AGİ hariç) aylık 326 liradır. Ayrıca eşi çalışmayan ve 3 çocuğu bulunan bir asgari ücretli yılın son 4 ayında %20’lik vergi dilimine girmekte ve bu durumdan kaynaklı olarak yaklaşık 400 liralık bir gelir kaybı yaşamaktadır.

Kararname ile Kurul üyelerine ödenmesi öngörülen ÜCRET niteliğindeki ek ödeme dolayısıyla ilgili diğer bir avantajları ise buradan elde ettikleri gelirler diğer gelirlerinin hesabında dikkate alınmayacağından kümülatif vergi matrahları da düşük kalacaktır. Kurul üyeliği nedeniyle yapılacak ek ödemelerden gelir vergisi ödenmeyeceği gibi, ilgilerin diğer gelirlerine de eklenmesi kararname ile engellendiğinden ciddi bir vergi avantajı sağlanmaktadırlar.

Ayrıca son kurulan Yüksek İstişare Kurulu 10. Kuruldur. Ancak daha üye sayıları netleşmediğinden hesaplamaya dahil edilmemiştir. Onu da dikkate aldığımızda sadece Kararnamede yer alan hesaplamaya göre ek ödeme yapılması durumunda  Cumhurbaşkanlığı kurul üyelerine aylık yaklaşık 1,1 milyon lira ödeme yapılması söz konusu olacaktır. Bu tutara makam araçları, iaşe ibate giderleri gibi diğer harcamaları da eklenmemiştir.

teknik olarak vergi istisnası getiren böyle bir düzenlemenin Anayasanın 73 üncü maddesi uyarınca sadece Kanunla yapılabileceğine ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine konu olamayacağını, bu yönü ile de Anayasaya açık aykırılık teşkil ettiğini de hatırlatalım.

Son olarak 13.845 TL’ye kadar yapılması öngörülen böyle bir ödemenin damga vergisi hariç her türlü vergi ve benzeri kesintiden müstesna tutulmasının vergi tekniği açısından izahı mümkün olmadığı gibi, vergi adaleti ve ahlakı açısından da kamuoyu vicdanını yaralamaktadır.

SORUN KURUL ÜYELERİNİN ÖDEME ALIP ALMAMASI DEĞİL; ÖNGÖRÜLEN ÖDEMENİN TAMAMEN VERGİSİZ YAPILMASI YÖNÜNDEKİ NİYETTİR. Doğumdan ölüme, ekmekten suya, iğneden ipliğe kadar her şeye vergi öderken, politika geliştirmek için oluşturulan kurulların vergisel anlamda politikasız davranmaları can acıtıcıdır. 

Ayrıca bu vergisel düzenlemeyi görünce akla hemen Çehov’a atfedilen “Tiyatronun birinci perdesinde duvarda bir silah asılıysa, sonuncu perdede o silah mutlaka patlar.” sözü geliyor. Bu açıdan bugün için bu ödemelerin yapılıp yapılmıyor olmasının önemi yok. Geriye doğru ödeme yapılabileceği gibi, belli bir tarihten itibaren de ödeme yapılması Kararname hükmüne göre mümkündür.

Bir şekliyle kamuoyunun gündemine giren bu tartışmalar, umarım, Politika Kurul Üyelerine yapılacak ödemelerle ilgili yukarıdaki yanlıştan ivedilikle dönmeye vesile olur.

28.08.2019

Dr. Ozan BİNGÖL

Vergi Uzmanı

NOT: Tüm hakları yazarına aittir. Yazar adı ve vergiyedair.com sitesindeki aktif linki belirtilerek kısmi alıntı yapılabilir. Yazardan izin alınmaksızın aynen yayımlanamaz veya farklı şekillerde kullanılamaz.  Aksi davranışlar için gerekli hukuki süreç başlatılır.