2024 yılı Merkezi Yönetim Bütçe teklifi Meclis Başkanlığına sunuldu. Peki, sunulan bütçe toplumun büyük bir kesiminde heyecan uyandırdı mı? Pek çok kişinin bütçeden haberi bile yok. Çünkü, bu bütçe 85 milyonun geneline büyük katkılar sağlayacak, sorunlarını çözecek kalemler içermiyor.

Daha Fazla Vergi Ödeyeceğiz

2022 yılında 2 trilyon 704 milyon lira vergi ödedik. 2023 yılı sonunda ise 4 trilyon 824 milyar lira vergi ödeyeceğiz. 2024 yılı Bütçesine göre ödeyeceğimiz vergiler 2023 yılı vergilerine göre %72,8 oranında artırımlı bir şekilde 8 trilyon 335 milyar lira olacak.

2024 yılında ödeyeceğimiz vergi tutarı 2019 yılında ödediğimiz verginin 10 katından daha fazla bir tutara tekabül edecek.

Anlayacağınız, bu bütçe 85 milyonun sırtındaki vergi yükünü artıran bir bütçedir.

Şans oyunları vergisi gelir beklentisinin genel vergi gelir beklentisinin bir hayli üzerinde olduğunu görüyoruz. Genel vergi artış beklentisi %72,8 iken şans oyunları gelirlerindeki artışın %109 olması bekleniyor. 2023 yılında da bir önceki yıla göre %155 artış söz konusu olacak. Dolayısıyla, vatandaşın umudunu şans oyunlarına bağladığını ve burada iyi bir vergi kapısı olduğunu bütçeyi hazırlayanlar da görmüş.

Daha Fazla Vergi Ödeyeceğiz Ama Bütçe Açıkları Hızla Artmaya Devam Edecek

Aşağıda 2024-2026 Dönemi Orta Vadeli Programda Merkezi Yönetim Bütçesine ilişkin gerçekleşme tahminleri ve program rakamları yer almaktadır.

Tabloya göre 2023 yılındaki 1,6 trilyonluk bütçe açığından sonra 2025 yılında 2,6 trilyonluk açık söz konusu olacaktır. Bunun sonucunda, yanlış politikaların sonucu ortaya çıkan yüksek bütçe açıkları vatandaşın sırtına trilyonlarca liralık faiz yükü binecektir. Bu faiz yükü;

• 2024 yılında 1 trilyon 254 milyar lira,
• 2025 yılında 1 trilyon 809 milyar lira,
• 2026 yılında 2 trilyon 294 milyar lira olacaktır.

Kaynak: OVP 2024-2026

Bütçenin Gerekçesinde Tasarruftan Söz Ediyor Ama Lafta Kalacak Gibi

Bütçe Teklifinin Genel Gerekçe bölümünde, tasarruftan, verimlilikten, etkinliği olmayan harcamaları azaltmaktan bahsedilmiş. Aşağıdaki paragraflar 2024 Merkezi Yönetim Bütçe Teklifinin Genel Gerekçesinden aynen alınmıştır.

 Kamu harcamalarında tasarrufu sağlayacak yapısal değişiklikleri hayata geçirmek, deprem ve afet riski harcamaları hariç kamu
açığını düşürmek ve bütçe disiplini çerçevesinde maliye politikasının sürdürülebilirliğini güçlendirmek,
 Kamu kaynak kullanımında; temel politika belgelerinde belirlenen politika, tedbir ve öncelikler doğrultusunda hareket etmek, kamu
idarelerinin kendilerine tahsis edilen ödenekleri aşmadan kaynaklarını etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanmasını temin etmek,
 Harcama gözden geçirmelerini sistematik hale getirerek verimsiz harcama alanlarını tasfiye etmek ve yeni harcama alanlarını
sınırlandırmak

Gerekçede yer alan hususların bütçenin cetvellerine yansıması lazım. Ama cetvellerde bunun aksi yönde veriler var. Binek taşıt (makam aracı) alımlarının aynı hızla devam edeceğini taşıtlara ilişkin cetvelden görüyoruz.

Bütçe kaynaklarından faize başta olmak üzere pek çok donuk ödemeye yapılacak ödemeler sonrası tasarrufun yatırım harcamalarından yapılacak. Çünkü, bütçe giderleri geneli bir önceki yıla göre %70 civarında artarken, yatırım harcamalarındaki artış %46 seviyesinde kalmaktadır.

2015 yılında yatırım harcamalarının toplam bütçe harcamalarına oranı %11,3 iken, 2024 yılında bu oran %7,1’e inmiş olacak. Dolayısıyla bütçede kesinti yapılması gerektiğinde akla ilk gelen kalem yatırımlar oluyor.

Vergi Gelirlerini Artırmak İçin Vergi Denetiminin Yoğun Olarak Kullanılması Söz Konusu Olabilir.

Bütçede yer alan verilere bakıldığında vergi gelirlerinde hedeflenen %72,8’lik artışın sağlanması için vergi denetiminin sıkılaştırılacağını söylemek mümkün. Nitekim Teklifin genel gerekçesinde de bu yönde sinyaller olduğunu görüyoruz. Vergi tabanını genişletmekten, vergiye gönüllü (!) uyumu artırmaktan bahsedilmektedir. Dolayısıyla özellikle yerel seçimler sonrası Vergi Müfettişlerinin saha ineceğini yukarıdan verilen talimatlara uymak zorunda kalarak mükelleflere gönüllü (!) olarak matrahınızı artırın, yoksa inceleneceksiniz uyarısında bulunacaklarını söylemek kehanet olmayacaktır.

Sonuç olarak..

2024 bütçesinin; donuk harcamaları yapmaya yetecek, tasarrufların yatırımlardan yapılacağı, trilyonlarla faiz ödemesinin yapılacağı bir bütçe olduğunu söylemek mümkün. Bu bütçe, memurun, emeklinin, dar gelirlinin sorununa çözüm olmaktan uzak.

Bu bütçenin gelir kısmında, sırtımıza binecek ağır vergi yükleri var.

İster gider, ister gelir boyutuyla bakın bu bütçenin 85 milyonun çoğunun hayrına bir bütçe olmadığını söylemek çok da yanlış olmayacaktır. Sabır diliyorum.

Dr. Ozan BİNGÖL

Vergi Uzmanı

23.10.2023