Bugün 18 Mart 2020 tarihi itibariyle Ekonomik İstikrar Kalkanı isimli bir ekonomik paket açıklanmış olup, KOVİD-19 salgınının etkilerini azaltmak için toplamda 100 milyar liralık bir kaynak devreye sokulmuştur.

Pek çok ülkede de virüsün etkilerini azaltmaya yönelik paketler açıklandı. Bu kapsamda Türkiye’de böyle bir paketin açıklanması önemli. Aşağıda özetle pakette olanlar ve olmayanları ortaya koyup, bazı önerilerimize yer verdik.

Ekonomik İstikrar Kalkanı Paketinde Olanlar: 

Virüs salgınının ekonomi üzerindeki etkilerini en aza indirmek, istihdamı korumak temel amacını taşıyan ekonomik istikrar paketi kalkanındaki temel önlemler aşağıdaki gibidir:

1- Perakende, AVM, Demir-Çelik, Otomotiv, Lojistik-Ulaşım, Sinema-Tiyatro, Konaklama, Yiyecek-İçecek, Tekstil-Konfeksiyon ve Etkinlik-Organizasyon sektörleri için Muhtasar ve KDV tevkifatı ile SGK primlerinin Nisan, Mayıs ve Haziran ödemelerini 6’şar ay erteleniyor.

2- Konaklama vergisinin uygulaması Nisan ayından Kasım ayına uzatılıyor.

3- Otel kiralamalarına ilişkin irtifak hakkı bedelleri ve hasılat payı ödemelerini Nisan, Mayıs ve Haziran ayları için 6 ay süreyle ötelenecek.

4- İç havayolu taşımacılığında 3 ay süreyle KDV oranını yüzde 18’den yüzde 1’e indiriliyor.

5- KOVİD-19 salgınıyla ilgili tedbirlerden etkilendiği için nakit akışı bozulan firmaların bankalara olan kredi anapara ve faiz ödemelerini asgari 3 ay öteleniyor.

6- İhracattaki geçici yavaşlama sürecinde kapasite kullanım oranlarının korunması amacıyla ihracatçıya stok finansmanı desteği verilecek.

7- Bu dönemde işlerinin olumsuz etkilendiğini beyan ederek talepte bulunan esnaf ve sanatkârların Halkbank’a olan kredi borçlarının, Nisan, Mayıs ve Haziran anapara ve faiz ödemelerini 3 ay süreyle ve faizsiz olarak ertelendi.

8- Kredi Garanti Fonu limitini 25 milyar liradan 50 milyar liraya çıkartacak, kredilerde önceliği gelişmelerden olumsuz etkilendiği için likidite ihtiyacı oluşan ve teminat açığı bulunan firmalar ile KOBİ’lere verilecek.

9- Vatandaşlarımız için uygun ve avantajlı şartlarda sosyal amaçlı kredi paketleri devreye alınması teşvik edilecek.

10- 500 bin liranın altındaki konutlarda kredilendirilebilir miktarını yüzde 80’den yüzde 90’a çıkartılıp, asgari peşinatı yüzde 10’a düşürüldü.

11- Virüsün yayılmasına karşı alınan tedbirlerin etkisiyle Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında temerrüde düşen firmaların kredi siciline “mücbir sebep” notu düşülmesini sağlanacak.

12- Asgari ücret desteği devam edecek.

13- Mevzuatımızdaki esnek ve uzaktan çalışma modelleri daha etkin hale getirilecek.

14- Kısa Çalışma Ödeneği devreye alınacak, bundan faydalanmak için gereken süreçleri kolaylaştırılacak ve hızlandırılacak. Böylece faaliyetine ara veren işyerlerindeki işçilere geçici bir gelir desteği verirken, işverenlerin de maliyetini azaltmış olunacak.

15- En düşük emekli maaşı 1.500 lira oluyor.

16- Emeklilerin bayram ikramiyesi Nisan ayı başında ödenecek. Yine emeklilerin maaş promosyon ödemelerinin de, şubelere gitmelerine gerek kalmaksızın, doğrudan hesaplarına yatırılması sağlanacak.

17- Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığının belirlediği kriterlere göre ihtiyaç sahibi ailelere yapılacak nakdi yardımlar için ilave 2 milyar liralık bir kaynak ayrılıyor.

18- İstihdamdaki sürekliliği temin etmek amacıyla 2 aylık telafi çalışma süresi 4 aya çıkartılıyor.

19- Tek başına yaşayan 80 yaş üstü yaşlılarımız için, sosyal hizmet ve evde sağlık hizmetlerinden oluşan periyodik takip programını devreye alınıyor.

Ayrıca 20.000 öğretmen ataması ile 65 yaş üzeri kolonya ve maske dağıtımı yapılacak.

Evet bugünün açıklanan virüs salgını ile mücadele eylem planı bu. Aslında kapsamı daha geniş beklenirken maalesef biraz dar kalmış olması piyasayı çok fazla rahatlatmamış olacak gibi görünüyor.

Pakete ilişkin Değerlendirme ve Pakette Olmayanlar Üzerine…

-Sadece belirli sektörlerde muhtasar, sgk ve kdv ertelemelerinin eko sisteme katkı sunmada sınırlı kalacağı kanaatindeyim. Çünkü mevcut durumdan direkt etkilenenler belli sektörler olsa da onlarla ilişkili birçok sektörde şu an zor durumdalar.

-Konaklama vergisi müşteri yani tüketici tarafından ödenecek bir vergi idi ertelenmesinin turizm sektörüne ne etki edeceği akıllarda soru işareti olmasına rağmen sektörü es geçmemek adına önemli bir adım.

-Evden çıkmanın, seyahat etmenin bu kadar sakıncalı olduğu bir dönemde havayolu biletlerindeki KDV’nin %1’e düşürülmesi ilginç bir yaklaşım. Onun yerine doğalgazdaki ÖTV’nin, elektrikteki KDV’nin 3 ay süre ile indirilmesi daha doğru olacaktı. Havayolu şirketlerinin bu dönemdeki kaybı ortada onlar doğrudan desteklenerek bu pakete dahil edilebilirlerdi.

-Vatandaşlarımız için uygun şartlarda sosyal amaçlı kredi paketi sözü verildi. Zaten hali hazırda kredi faizleri %9’lara kadar düşürülmüşken daha ne kadar sosyal amaçlı kredi paketi hazırlanacak merak içerisindeyim doğrusu.

-Konut kredilerinde kullandırılabilir kredi miktarı %80’den %90’a çıkıyor. Konut sektörü yine unutulmamış. Ancak evden çıkmadan nasıl ev alabileceğimizi de sormadan geçemiyorum.

-Kısa çalışma ödeneği yerinde ve çok doğru bir karar.

-En düşük emekli maaşı bugün itibariyle yaklaşık 1.200 TL civarında idi. Bu tutar 1.500 TL’ye çıkartılıyor ve emekli ikramiyesi haziran ayı beklenmeden nisan ayında ödeniyor. Yerinde bir karar.

-Aile bakanlığının ihtiyaç sahiplerini belirlemedeki kriterleri nelerdir? Bunlar kamuoyu ile şeffaf olarak paylaşılmalıdır. 2 milyarlık bir kaynak ne kadar doğru ve yerinde kullanılırsa etkinliği o kadar artar.

Ayrıca bizim önerilerimiz nelerdir diye merak edenlere;

-Öncelikle şunu belirtmekte yarar var, 2019 yılında gerçekleşen resmi bütçe açığı 123,7 milyar lira idi, Merkez Bankasından o yıla özel 40,7 milyar liralık ihtiyat akçesini de eklediğimizde gerçek açık 164,4 milyar lira. Bir de bu tutara tek seferlik gelirler olan bedelli askerlik, imar affı gibi gelirleri katmıyoruz. Hal böyle iken açıklanan paket ile eldeki mevcut kayanlar ile orantılı sonuçta. Her zaman söylediğimiz gibi “Kamuda tasarruf olmadan vergi yükü azalmaz.”. Sonra aslında zor günler için saklanması gereken “İhtiyat akçeleri” kullanılır yersizce.

-Özellikle alt gelir grubunun ve hane halkı geliri belli bir tutarın altında kalan ailelerin virüs salgını dikkate alınmamış görünüyor. Bunun için geliri belli bir tutarın altında kalan her haneye 3 ay boyunca karşılıksız nakit yardımı yapılmalı idi.

-Son günlerde önemi artan temel gıda maddelerinde ve temizlik maddelerinde vergiler düşürülmeli idi.

-Okullar kapalı iken atanan 20.000 öğretmene sözümüz yok. Ama salgın nedeniyle çok ihtiyacımız olacak sağlık personeli atamasının gündeme alınmamasına itirazımız var. Önerimiz, sağlık personeli atama konusuna ivedi şekilde el atılması.

-İnsanların evinde kalmasının tavsiye edildiği bir dönemde, geçmediğimiz köprü, otoyol ve tünelleri için garanti edilmiş bedellerin de bu salgın süresince mücbir sebep nedeniyle ödemesinin askıya alınmasını ve böylece düşük gelirli kesimlere ayrılacak kaynak imkanlarının artırılması gerektiğini düşünüyoruz.

Bizler evden çıkmanın mümkün olmadığı bir ortamda uçak biletinde KDV’nin %1’e  düşürülmesine sevinen insanlarız, üzmeyin bizi…

18.03.2020

Dr. Ozan BİNGÖL

Başkent Üniversitesi Öğr. Gör.

NOT: Tüm hakları yazarına aittir. Yazar adı ve vergiyedair.com sitesindeki aktif linki belirtilerek kısmi alıntı yapılabilir. Yazardan izin alınmaksızın aynen yayımlanamaz veya farklı şekillerde kullanılamaz.  Aksi davranışlar için gerekli hukuki süreç başlatılır.