Özellikle vergi gelirlerimizin iki önemli kalemi olan ve neredeyse toplam vergi gelirlerimizin yüzde 55’ini oluşturan ÖTV ve KDV’deki düşük performans önümüzdeki günlerin ne kadar zorlu geçeceğinin bir işaretidir.

Geçtiğimiz günlerde şaka ile karışık şöyle bir tweet atmıştım; Geçen yılın ocak ayına göre bu yılın aynı ayındaki ÖTV gelirlerinde; 

Alım gücünden kaynaklı 

• Petrol, doğalgazda yüzde 13 düşüş, 
• Motorlu taşıtlarda yüzde 70 düşüş,
• Beyaz eşyada yüzde 42 düşüş.

Dertlerden kaynaklı 

• Tütün ürünlerinde yüzde 5 artış,
• Alkol ürünlerinde ise yüzde 60 artış olmuştur, diye. 

Aslında kısaca da olsa anlatmak istediğim şu idi; Azalan iç talep gerçeği, bazı vergi indirimlerinin veya vergi tatillerinin dahi etki etmediği alım gücündeki ciddi kayıp ve yılbaşında gelen ÖTV zammına rağmen alkol ürünlerindeki vergi gelirinin önlenemez yükselişi. 

Şimdi bütçe verilerine şöyle bir göz attığımızda 2018 yılının ocak ayı ile 2019 yılının aynı ayının bazı önemli karşılaştırmalarını sizlerle paylaşmak istiyorum.

Ocak Ayı Bütçe Performansında Merkez Bankası Etkisi

Sayın Hazine ve Maliye Bakanı Berat ALBAYRAK’ın da belirttiği üzere, geçen yılın ocak ayına göre bu yılın aynı ayında artış gerçekleşmesi ve bütçenin fazla vermesi üstün performanstan kaynaklı değildir. Bilakis Merkez Bankası’nın Hazine’ye aktaracağı kâr payını, nisanı beklemeden ocak ayında aktarmış olmasındandır. 

Vergi Gelirlerinde Durum Nasıl?

Gelelim vergi gelirlerine; Vergi gelirlerinde geçen yılın aynı ayına göre yaklaşık yüzde 7’lik bir artış gözlenmektedir. Bazı alt kalemlere ilişkin tespitler ise aşağıdaki gibidir: 

Kur Etkisi İle İthalde Alınan Vergiler Arttı.

İthalde alınan KDV’nin yaklaşık yüzde 19, gümrük vergilerinin de yaklaşık yüzde 27 civarında artmasının temel sebeplerinden en önemlisi iki dönem arasındaki ciddi kur farkı yani geçen yılın aynı ayına göre bu yılın ilk ayındaki kur yükselişinden kaynaklıdır.

Daralan Piyasa Etkisiyle ÖTV Gelirinde Düşüş Var. 

Unutulmamalıdır ki bazı durumlarda kur artışı devlet açısından vergi gelirlerinin bazı kalemlerinde pozitif bir yükseliş sağlamaktadır. Aynı örneği yükselen faizlerden dolayı bir önceki yılın aynı dönemine göre bu yılın ilk ayındaki yaklaşık yüzde 40’ın üzerinde artan Banka ve Sigorta Muamele Vergisi’nde de görebilmekteyiz. 

Yazıma başlarken de belirttiğim gibi, enflasyon artışı ve daralan iç talep sonucu çok temel vergi gelirlerimizde düşüş yaşanmıştır. Örneğin akaryakıtta uygulanan eşel mobil sisteminin 8 Ocak itibarıyla kalkmasına rağmen akaryakıt üzerinden alınan ÖTV gelirinde yüzde 13’lük bir düşüş olmuştur. Yine ÖTV indirimlerine rağmen beyaz eşya ve motorlu taşıtlardaki ÖTV gelirinin azalışı daralan iç talebin en net göstergeleridir. Buna dahilde alınan KDV’deki yüzde 5’lik düşüşü de eklersek tablo açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır. 

Umudu Şans Oyunlarına mı Bağladık?

Şans oyunlarındaki yaklaşık yüzde 7’lik vergi geliri artışının analizi de, vatandaşın 2019 yılının ilk ayında geçen yılın aynı ayına göre umutlarını biraz daha şans oyunlarına yönelmiş olmasına bağlayabiliriz. 

Yurtdışına Çıkışlar Azaldı, Yurtdışı Çıkış Harcı da.

Yurtdışı çıkış harçlarında bir önceki yılın aynı ayına (ocak) göre yaklaşık yüzde 18’lik bir düşüş gözlenmektedir. Bu durum artan döviz kuru ve alım gücünün düşmesi ile birlikte vatandaşların bir önceki yılın aynı ayına göre yurtdışı seyahatlerinden vazgeçtiğini göstermektedir.

Taşınmaz Satışlarındaki Düşüş Tapu Harçlarını da Vurdu.

Geçen yılın aynı ayına göre bu yılın ilk ayında tapu harçlarındaki yüzde 40’a varan düşüş ise konut sektörünün düşüş grafiğini çok net göstermektedir. 

Önümüzdeki Dönemde Vergi Alanında Bizi Neler Bekliyor?

Özellikle vergi gelirlerimizin iki önemli kalemi olan ve neredeyse toplam vergi gelirlerimizin yüzde 55’ini oluşturan ÖTV ve KDV’deki (dahilde alınan KDV) düşük performans önümüzdeki günlerin ne kadar zorlu geçeceğinin bir işaretidir.

Yukarıdaki tabloya baktığımızda 31 Mart tarihine uzatılan bazı vergi indirimlerinin 1 Nisan itibarıyla sonlanacağını ve uzatılmayacağını rahatlıkla söyleyebiliriz.

Ayrıca son 6 yılda gelen halk arasında vergi affı veya yapılandırması olarak da bilinen af kanunlarından dolayı uzun süredir yapılmayan vergi incelemelerinin hızlı bir şekilde başlayacağını da eklemekte yarar bulunmaktadır. 

02.03.2019

Dr. Ozan BİNGÖL

Başkent Üniversitesi Öğr. Gör.

Not: Bu yazı Cumhuriyet Gazetesinde 01.03.2019 tarihinde yayımlanan “2019 Bize Neler Getirecek” başlıklı makalenin küçük değişiklikler yapılmış şeklidir.