Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Nedir?

Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV), ilgili kanun ile belirlenmiş bankacılık ve sigortacılık işlemleri üzerinden alınan bir vergidir. Oranı işlem türüne göre farklılaştırılmıştır.

Pek çok kişi adını veya oranını bilmese de banka ve sigorta şirketleri ile yaptığı işlemler sırasında bu verginin ödeyicisi olmuştur.

Gider Vergileri Kanunu isimli 6802 sayılı Kanunda düzenlenmiştir. 6802 sayılı Kanunda;  “Banka ve sigorta şirketlerinin 10.6.1985 tarih ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanununa göre yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paralar banka ve sigorta muamele vergisine tabidir.” denilmektedir.

BSMV Nasıl Bir Vergidir?

BSMV, esas itibariyle bankacılık ve sigortacılık alanını kapsayan pek çok finansal işlem  üzerinden alındığı için bir tür dolaylı vergidir. Aslında diğer pek çok hizmet üzerinden KDV alınması söz konusu iken bankacılık ve sigortacılık hizmetleri üzerinden BSMV alınmaktadır. KDV Kanununda BSMV kapsamına giren hususlar KDV’den istisna edilmiştir.

13 Temmuz 1956 tarihli ve 6802 sayılı Kanun ile birlikte Türkiye’de 1956 yılından bu yana BSMV uygulanmaktadır. BSMV bir yönü ile finansal işlemler üzerinden alınan dolaylı bir vergidir.

BSMV Mükellefi Kimlerdir?

Aslında dolaylı bir vergi olarak BSMV’nin nihai yüklenicisi bizleriz. Ancak Kanuna göre BSMV mükellefleri, bankalar, sigorta şirketleri, döviz büfeleri, aracı kuruluşlar gibi lehlerine kalan paralar veya kambiyo işlemleri nedeniyle BSMV kesintisi yapmak zorunda olanlardır.

6802 sayılı Gider Vergileri Kanununa göre; Bankalar, Sigorta şirketleri, Aracı kuruluşlar ve benzeri kurumlar,

• Kredi kartı dahil tüm ticari ve bireysel kredili bankacılık ve sigortacılık ürünleri,
• Mevduat faizleri,
• Menkul kıymet alım satım komisyonları,
• EFT hesap işletim ücreti gibi müşterilerden alınan çeşitli bedeller üzerinden %5 oranında BSMV kesintisi yaparlar.

Yapılan bu kesintiler kesintiyi yapan kurumlarca, kesinti yapılan ayı takip eden ayın 15. günü sonuna kadar BSMV beyannamesi ile beyan edilir ve aynı sürede ödenir.

Ayrıca döviz alım satımı yapanlar ile kaydi olmayan altın alım satımı yapanlar da %1 oranında BSMV ödenmekle yükümlüdürler.

BSMV oranları konusunda Cumhurbaşkanına çok geniş bir oran belirleme yetkisi verilmiş olduğunu da belirtelim. Örneğin Kambiyo işlemlerinde BSMV oranı 2008 yılından geçen yıla kadar “sıfır” idi. Geçen yıl önce binde bir oldu. Sonra Kanunla binde 2 oldu ama Cumhurbaşkanına 10 kat artırma yetkisi tanındı. Son olarak Cumhurbaşkanı kendisine tanınan yetkinin sadece yarısını kullanarak kambiyo işlemlerinde BSMV oranını binde ikiden binde ona çıkardı. Aslında bu denli geniş oran belirlenmesi ve aslında vergiyi kaldırma anlamına gelen “sıfıra kadar indirme” yetkisi Anayasa’nın 73 üncü maddesinin vergilerin kanunla konulup kanunla kaldırılabileceği şeklinde amir hükmü ve bütçe hakkı açısından ciddi tartışmalara açık bir konu.

BSMV’nin Vergi Gelirleri İçindeki Payı Her Geçen Gün Artıyor.

Finansal işlemlerdeki artış, dolarizasyon nedeniyle kambiyo işlemlerinde yükselme, gerek bireyler ve gerekse şirketler olarak her geçen gün daha fazla borçlanıp daha fazla faiz ödememiz, sigortacılık sektöründeki büyüme, banka komisyon ve masraflarındaki yükselmelerin tamamı BSMV matrahını artıran unsurlar. Buna bağlı olarak BSMV gelirleri artıyor. Ancak bu artış vergi gelirlerindeki artışın üzerinde gerçekleştiği için BSMV’nin toplam vergi gelirler içindeki ağırlığı da her geçen yıl artıyor. Başka bir deyişle BSMV maliyenin parlayan yıldızı olmuş durumda.

Tablo: 2006-2019 Dönemi BSMV Tahsilatlarının Gelişimi

Son 14 yıl içinde 114.8 milyar TL BSMV tahsilatı yapılmıştır. Bu rakam 2006-2019 vergi gelirleri toplamının %2,4’üne denk gelmektedir. Ancak bu oran ortalama oran olup son yıllarda artış göstermiştir. Örneğin 2006 yılında toplam vergi gelirleri içerisindeki payı  %1,91 olan BSMV’nin 2019 yılı sonu itibariyle vergi gelirleri içerisindeki payı %3,37’ye yükselmiştir. Yani 14 yılda ortalama vergi gelir artışına göre BSMV %77 daha fazla performans göstermiştir. 2020’nin ilk dört ayında ise toplam tahsil edilen vergi gelirlerinin %3,8’i BSMV’den toplanmıştır. Kambiyo işlemleri üzerindeki BSMV artışı sonrası bu oranın %4’lere ulaşması ve geçmesi çok uzun zaman geçmeden realize edilecek gibi gözüküyor.

Ancak vergilerin kamu harcamalarını karşılamak için gelir elde etme fonksiyonu dışında fonksiyon ve etkileri de söz konusudur. Bu nedenle, BSMV uygulamalarını salt vergi politikası aracı olarak görmemek gerekir.

Özellikle kambiyo işlemleri üzerindeki BSMV uygulamaları ülkeye para giriş çıkışlarını doğrudan etkiler. Uluslararası fonların  Yüksek kambiyo işlem vergisi, döviz alışlarının merdiven altına kaymasına, ellerinde deste deste dövizlerle satış yapan sokak arasında dolaşan satıcıların artmasına, kayıt dışılığa yol açar. Bu kayıt dışılık sadece vergisel anlamda sonuç doğurmaz. Aynı zamanda finansal sistem dışına kayan işlemler nedeniyle, paranın izinin sürülmesini zorlaştırır. Bu ise kara para aklayıcılarının, terörü finanse edenlerin, suç geliri elde edenlerin takibini de güçleştirir. 

Uzun lafın kısası, vergi gelirleri içinde parlayan bir yıldız haline gelen BSMV, vergi uygulamasının farklı boyutları göz ardı edilirse, suç örgütlerinin, terörü finanse edenlerin, kayıt dışı çalışanların da yıldızı olmaya namzet! 

04.06.2020

Dr. Ozan BİNGÖL

Başkent Üniversitesi Öğr. Gör.

NOT: Tüm hakları yazarına aittir. Yazar adı ve vergiyedair.com sitesindeki aktif linki belirtilerek kısmi alıntı yapılabilir. Yazardan izin alınmaksızın aynen yayımlanamaz veya farklı şekillerde kullanılamaz.  Aksi davranışlar için gerekli hukuki süreç başlatılır.