Mücbir Sebep Nedir? 

Kelime anlamı ile mücbir Sebep; Herhangi bir kimse tarafından alınacak önlemlere karşı, önüne geçilmesi olanaksız, borcun yerine getirilmesine engel, borçlunun iradesi dışında beklenmedik olaylardır. (TDK)

Hukuk terimi olarak Mücbir sebep (force majeure, höhere Gewalt, fors majör) tarafların belirli bir süreye bağlı olarak yerine getirmesi gereken ödev, yükümlülük veya borçlarını yerine getirmede iradesini geçici olarak ortadan kaldıran ve dıştan gelen fiili bir durumdur. Mücbir sebep hali; tarafların iradesi dışında ortaya çıkan, önceden öngörülmesi ve önlenmesi mümkün olmayan, ödev, yükümlülük ve borçların veya bir sözleşmenin yerine getirilmesini engelleyen dışsal bir olay olarak ifade edilebilir.

Vergi Hukukunda Mücbir Sebep Halleri

Vergi hukukunda mücbir sebep halleri, Vergi Usul Kanununun 13 üncü maddesinde düzenlenmiştir. Maddeye göre mücbir sebepler;

1. Vergi ödevlerinden her hangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk;
2. Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler;
3. Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler;
4. Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyle defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması,

gibi hallerdir.

Mücbir Sebep Mükellefler İçin Ne Anlama Gelir?

Vergi Usul Kanununun 15 inci maddesinde mücbir sebep halleri ile gecikme durumu düzenlenmiştir. Buna göre;

13 üncü maddede yazılı mücbir sebeplerden her hangi birinin bulunması halinde bu sebep ortadan kalkıncaya kadar süreler işlemez. Bu takdirde tarh zaman aşımı işlemiyen süreler kadar uzar.

Bu hükmün uygulanması için mücbir sebebin malûm olması veya ilgililer tarafından ispat veya tevsik edilmesi lâzımdır.

Maliye Bakanlığı, mücbir sebep sayılan haller nedeniyle; bölge, il, ilçe, mahal veya afete maruz kalanlar itibarıyla mücbir sebep hali ilân etmeye ve bu sürede vergi ödevlerinden yerine getirilemeyecek olanları tespit etmeye yetkilidir. Bu yetki vergi türleri ve işyerleri itibarıyla; beyannamelerin toplulaştırılması, yeni beyanname verme süreleri belirlenmesi ve beyanname verme zorunluluğunun kaldırılması şeklinde de kullanılabilir.

Korona Virüs Küresel Salgını (Pandemi) Mücbir Sebep Olabilir mi?

Dünya Sağlık Örgütü korona virüsü küresel nitelikte bir salgın (pandemi) olarak ilan etti. Türkiye’nin tüm çevresini saran virüs salgını sonunda Türkiye’de görüldü. Kapsamı gittikçe genişliyor. Bu salgın nedeniyle hükumet çok ciddi önlemleri, yerinde olarak, hayata geçiriyor. Peki bu önlemler mükellefleri nasıl etkiler? Salgın nedeniyle VUK 13. madde kapsamında “mücbir sebep” söz konusu olur mu? Mükellefiyete ilişkin ödevler için süreler işlemez mi?

Konuya ilişkin değerlendirmenin ve mücbir sebep ilanının yapılmasında yetkili olan Maliye Bakanlığı. Virüs nedeniyle işyerleri kapalı tutulacak, evlerine kapanan insanlar nedeniyle ticari işlemleri olağanüstü derecede etkilenecek işletmeler, turizm faaliyetinin ciddi etkilenmesi nedeniyle konaklama tesisleri ve benzeri pek çok mükellefin korona virüs pandemisinden etkilenmesi kaçınılmaz. Karantina alınanların durumu da ayrıca önem taşıyor. Kendi olmasa da defterlerini tutan muhasebecisinin bu hastalığa yakalanıp karantinaya alınması durumu da mükellefin ödevlerini yerine getirmesini doğrudan etkileleyecek hususlar.  Bu mükelleflerin beyan ve ödeme yükümlülüklerini korona virüs salgını nedeniyle, mücbir sebep nedeniyle yerine getirememesi söz konusu olabilecektir.

Bu aşamada, pek çok konuda önemli ve kapsamlı tedbirleri alan yürütmenin, pandeminin mükellefler üzerindeki olası etkilerini dikkate alarak bölge, sektör, mükellef grupları ve benzeri hususları dikkate alarak bir mücbir sebep hali ilan etmesinin gerekli ve uygun olacağını, bu yönde çalışmalara bir an önce başlanması gerektiğini düşünüyoruz.

Vergi hayatın vazgeçilmezi, hayatı etkilerken hayatın gelişmelerinden de etkilenir. Burada tam da böyle bir durum söz konusu. Göz ardı etmemek gerekir.

16.03.2020

Dr. Ozan BİNGÖL

Başkent Üniversitesi Öğr. Gör.

NOT: Tüm hakları yazarına aittir. Yazar adı ve vergiyedair.com sitesindeki aktif linki belirtilerek kısmi alıntı yapılabilir. Yazardan izin alınmaksızın aynen yayımlanamaz veya farklı şekillerde kullanılamaz.  Aksi davranışlar için gerekli hukuki süreç başlatılır.